Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, διεθνώς καθιερωμένο ως burnout syndrome, είναι ένας σημαντικός ψυχοκοινωνικός παράγοντας του εργασιακού περιβάλλοντος. Μαζί με το σύνδρομο ηθικής παρενόχλησης και τη βία (λεκτική και σωματική), αποτελούν τους κύριους ψυχο-κοινωνικούς βλαπτικούς παράγοντες του εργασιασκού περιβάλλοντος.
Συνιστώσες
Το burnout απαρτίζεται ουσιαστικά από τρεις συνιστώσες: Όταν ο εργαζόμενος δέχεται πίεση από το εργασιακό περιβάλλον, που ξεπερνά τις δυνατότητές του, τότε αντιδρά και έχουμε την εμφάνιση της συνιστώσας της συναισθηματικής εξουθένωσης, όπου πρακτικά ο εργαζόμενος «αδειάζει» από εφεδρείες και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στα καθήκοντά του. Το δεύτερο στοιχείο είναι η αποπροσωποποίηση, όπου ο εργαζόμενος δεν ενδιαφέρεται για το αποτέλεσμα της εργασίας του και το τρίτο στοιχείο είναι η έλλειψη ικανοποίησης από την εργασία.
Αυτές οι τρεις παράμετροι είναι μία απάντηση στο εργασιακό στρες. Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης δεν ταυτίζεται με το στρες. Το στρες, όμως, μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο burnout.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το burnout δεν είναι μία αυτοτελής ιατρική διάγνωση/κατάσταση (ουσιαστικά η εκτίμησή του γίνεται με χρήση ερωτηματολογίων).
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία επιδημιολογικά δεδομένα, που το συσχετίζουν με κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρών νόσων (αρτηριακή υπέρταση, καρδιοπάθειες, μεταβολικές διαταραχές).
Βurnout και κίνδυνος Διαβήτη
Επιπροσθέτως, και αυτό ίσως είναι μια πληροφορία ιδιαίτερα χρήσιμη για τους αναγνώστες αυτού του περιοδικού, οι εργαζόμενοι οι οποίοι εμφανίζουν burnout παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη και μεγαλύτερο κίνδυνο για στεφανιαία νόσο, συγκριτικά με αυτούς που δεν εμφανίζουν το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελετών από το Τμήμα Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ στο Ισραήλ, οι εργαζόμενοι οι οποίοι εμφανίζουν burnout έχουν κατά 84% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 και κατά 41% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν στεφανιαία νόσο, συγκριτικά με τους εργαζόμενους που δεν εμφανίζουν το σύνδρομο.
Πώς μπορώ να αναγνωρίσω το σύνδρομο Burnout;
Το σύνδρομο μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλες μορφές:
Κόπωση και δυσκολία στο ξεκίνημα της δουλειάς το πρωί (ο εργαζόμενος «σέρνεται» στην εργασία του).
Δυσκολίες συγκέντρωσης.
Διαταραχές ύπνου.
Κεφαλαλγίες.
Διαταραχές στη λειτουργία του στομάχου και του εντέρου.
Αλκοολισμός και χρήση ουσιών. Βεβαίως, όλα τα παραπάνω, δεν οφείλονται κατ’ ανάγκη στο burnout και θα πρέπει να αποκλειστούν άλλα παθολογικά αίτια.
Μέτρα διαχείρισης
Πώς όμως ένας εργαζόμενος που είναι υποχρεωμένος να δουλεύει κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του;
Πρέπει να γίνεται προσπάθεια στον εργασιακό χώρο να αντιμετωπιστούν παράγοντες που μπορεί να προάγουν το burnout. Παραδείγματος χάρη, να είναι σωστά οργανωμένο το ωράριο εργασίας. Να είναι σαφή τα καθήκοντα των εργαζομένων.
Ακόμη βέβαια και αν δεν μπορούν να αλλάξουν οι συνθήκες, αυτό που θα μπορούσαν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να κάνουν είναι να έχουν όσο το δυνατόν πιο ικανοποιητικό ύπνο, να διαθέτουν χρόνο για φυσική άσκηση, να προσπαθούν να ξεφεύγουν στις μέρες της άδειάς τους και των ρεπό τους από τη δουλειά και σε περίπτωση που εμφανιστεί σοβαρό πρόβλημα να ζητήσουν υποστήριξη από ιατρούς εργασίας και επιστήμονες ψυχικής υγείας, να ενημερώνουν τους προϊσταμένους τους και να προσπαθούν να εκμεταλλεύονται κάθε δυνατότητα διαλείμματος.
Βεβαίως, θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι συχνά μια πιεστική οργάνωση των εργασιακών συνθηκών περιορίζει τα περιθώρια ατομικής απάντησης των εργαζομένων, για αυτό προτεραιότητα πρέπει να έχουν τα συλλογικά μέτρα πρόληψης και διαχείρισης.
