Ο φόβος είναι η συναισθηματική απόκριση απέναντι σε έναν πραγματικό κίνδυνο ή σε μια επικείμενη απειλή. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα συναίσθημα το οποίο, αν και βιώνεται δυσάρεστα από το άτομο, είναι φυσιολογικό και, μάλιστα, αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμο για την επιβίωσή μας, εφόσον μας προστατεύει από έναν ενδεχόμενο κίνδυνο. Το συναίσθημα του φόβου «ενεργοποιείται» οποτεδήποτε ο νους μας αντιλαμβάνεται ένα ερέθισμα ως απειλητικό. Τη συναισθηματική αυτή κατάσταση συνοδεύει μία σειρά σωματικών συμπτωμάτων, τα οποία είναι απόρροια της ενεργοποίησης του μηχανισμού πάλης ή φυγής. Θέτοντας σε εγρήγορση τόσο το σώμα όσο και το μυαλό μας, ο φόβος μας παρακινεί να δράσουμε άμεσα και γρήγορα, εξυπηρετώντας τον προστατευτικό σκοπό του. Όταν ο φόβος παρουσιάζει διάρκεια στο χρόνο, φαντάζει παράλογος και καθιστά δυσλειτουργική τη ζωή του ατόμου, τότε γίνεται λόγος για φοβία. Στις φοβίες, το άτομο τείνει να αποφεύγει πρόσωπα ή καταστάσεις (που δυσχεραίνουν αυτό το συναίσθημα) ή βιώνει πολύ έντονο άγχος κάθε φορά που χρειάζεται να έρθει αντιμέτωπο με αυτά και προσπαθεί, σε κάθε περίπτωση, να εξασφαλίσει συνθήκες ασφάλειας τόσο για το ίδιο όσο και για τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διοχετεύει όλη του την ενέργεια σε σκέψεις και συμπεριφορές πρόληψης του «κακού», με άμεση συνέπεια την απομάκρυνσή του από άλλες, σημαντικές δραστηριότητες για το ίδιο και την εξέλιξή του, η οποία επηρεάζει, κατ’ επέκταση, σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα ζωής του.
Πώς αναγνωρίζουμε τις φοβίες;
Τα συμπτώματα που μας κινητοποιούν, ώστε να διακρίνουμε τις φοβίες από το φυσιολογικό φόβο και το κοινό άγχος είναι τα εξής:
- Ο φόβος είναι υπέρμετρος, παράλογος και επίμονος (διάρκειας περίπου 6 μηνών)
- Το άτομο αντιλαμβάνεται ότι ο φόβος του είναι αδικαιολόγητος
- Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα δύναται να πυροδοτήσει μία προσβολή πανικού
- Βιώνονται έντονες σωματικές ενοχλήσεις
- Δυσχεραίνεται η καθημερινότητά του και επηρεάζονται βασικοί τομείς της ζωής του (κοινωνικός, επαγγελματικός, προσωπικός)
- Το απασχολούν συνεχώς σκέψεις γύρω από το αντικείμενο της φοβίας του.
Πώς αντιμετωπίζουμε τους φόβους και τις φοβίες;
Το πρώτο βήμα είναι, αρχικά, να τους/τις αναγνωρίσουμε και έπειτα να τους/τις κατανοήσουμε. Φυσικά, τονίζεται, πως δεν πρέπει να προχωρούμε μόνοι μας σε διάγνωση, αντιθέτως, συνίσταται η γνώμη ενός ειδικού και η συζήτηση μαζί του.
Τι μπορείτε να κάνετε:
- Ένα διάλειμμα για χαλάρωση
- Εκτεθείτε βήμα-βήμα στο φόβο/στη φοβία για να τον/την αντιμετωπίσετε σταδιακά.
- Είναι δύσκολο να σκεφθείτε λογικά και με καθαρό μυαλό, όταν βιώνετε έντονα συναισθήματα φόβου ή άγχους. Απομακρυνθείτε για λίγο από τον στρεσογόνο παράγοντα, χαλαρώστε, πάρτε μερικές αργές και βαθιές αναπνοές (αργή εισπνοή από τη μύτη και εκπνοή από το στόμα), ώστε να πετύχετε τη σωστή οξυγόνωση του εγκεφάλου και κατά συνέπεια, να κατευνάσετε τα συμπτώματα του άγχους.
- Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ξεπεραστεί ένας φόβος ή μια φοβία είναι η βαθμιαία και επανειλημμένη έκθεση στο φοβογόνο ερέθισμα, με έναν ασφαλή και ελεγχόμενο τρόπο. Μέσα από τις επαναλαμβανόμενες εμπειρίες θα αρχίσετε να μειώνετε τη σημασία που του είχατε αποδώσει και θα φαντάζει πλέον πολύ μικρότερος από όσο τον είχατε στο μυαλό σας.
- Να είστε ρεαλιστές.
- Συζητήστε για τους φόβους σας.
- Αξιολογήστε το φόβο σας.
- Ανταμείψτε τον εαυτό σας.
Αυτό που αξίζει να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας είναι ότι η σκέψη μας για το φόβο είναι πολύ μεγαλύτερη από τον ίδιο το φόβο.
Επικοινωνώντας τους φόβους σας στα αγαπημένα σας πρόσωπα ή σε έναν ειδικό, συμβάλλετε σημαντικά στην απομυθοποίηση της φοβίας και στην επίλυση του προβλήματος.
Παρατηρήστε τόσο τον ίδιο το φόβο όσο και τις αντιδράσεις σας απέναντί σ’ αυτόν (σωματικές και συναισθηματικές εκδηλώσεις), σκεφτείτε τι είναι αυτό που σας φοβίζει και αναρωτηθείτε τι προσπαθεί να σας πει ο φόβος σας. Αδράξτε την ευκαιρία που σας δίνει, για να πετύχετε ένα καλύτερο επίπεδο αυτογνωσίας.
Όταν τελικά έχετε αντιμετωπίσει έναν από τους πιο επίμονους φόβους σας, ενισχύστε το αίσθημα επιτυχίας κάνοντας ένα δώρο στον εαυτό σας. Ανταμείψτε τον, όμως, και για την προσπάθεια που κάνει να διαχειριστεί αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα, ακόμα κι αν δεν έχετε πετύχει το ιδανικό- για εσάς- αποτέλεσμα.
