Ιδιαίτερη αύξηση στη συμπεριφορά εξάρτησης από τις οθόνες παρατηρείται στα παιδιά και στους εφήβους, κατά τη μετά Covid-19 εποχή. Οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης έχουν αγγίξει ένα ποσοστό 40%, εκ των οποίων 8-10% αφορούν σοβαρού βαθμού εξάρτηση. Τα ποσοστά αυτά είναι διπλάσια, σε σχέση με τα αντίστοιχα προ της πανδημίας.
Ορισμός
Η Συµπεριφορά Εξάρτησης από το ∆ιαδίκτυο (ΣΕ∆) χαρακτηρίζεται από απώλεια ελέγχου σχετικά µε τη χρήση του διαδικτύου, με αποτέλεσμα την ψυχο-κοινωνική δυσλειτουργία (έκπτωση κοινωνικών δεξιοτήτων και αποµόνωση, παραµέληση σχολικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων ή/και της υγείας, προσωπικής φροντίδας και υγιεινής – ΕU NET ADB 2012).
Αιτιολογία
Οι κύριοι παράγοντες που προδιαθέτουν σε αυτήν τη συμπεριφορά είναι:
– Η ευάλωτη προσωπικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και οι μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες.
-Η συνύπαρξη με άλλες δυσκολίες (άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής- Υπερκινητικότητας-ΔΕΠ-Υ).
-Τα προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους (απόρριψη, σωματικός ή λεκτικός εκφοβισμός κ.ά.).
-Η οικογενειακή δυσλειτουργία (συγκρούσεις, δυσκολία οριοθέτησης, έλλειψη επικοινωνίας, αδιαφορία ή υπερβολική αυστηρότητα, παραμέληση).
-Κοινωνικοί λόγοι (κοινωνική & οικονομική κρίση, έλλειψη πόρων για ψυχαγωγία και αντιπροτάσεις κ.ά.)
Πώς θα καταλάβει ένας γονιός αν το παιδί του είναι εξαρτημένο;
Η συμπεριφορά του παιδιού θα πρέπει να πληροί τα παρακάτω κριτήρια:
- Παραμονή on-line για όλο και περισσότερο χρόνο.
- Αποτυχία διαχείρισης του επερχόμενου αισθήματος διέγερσης ή/και κατάθλιψης.
- Παραμονή on-line για περισσότερο από το προτιθέμενο χρονικό διάστημα.
- Κίνδυνος απώλειας σχέσης ή ευκαιρίας, εξαιτίας της χρήσης.
- Ψεύδη, προκειμένου να καλυφθεί η αληθής έκταση της χρήσης.
- Χρήση, προκειμένου να ελεγχθούν τα αρνητικά συναισθήματα.
Ποια συμπεριφορά των παιδιών θα πρέπει να μας ανησυχήσει;
Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνά με τους φίλους του, η επιθετικότητα, η μεταβολή της συμπεριφοράς, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών, η παραμέληση της προσωπικής φροντίδας και υγιεινής κ.ά.
Συμβουλές για γονείς/κηδεμόνες, προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους από μια μελλοντική εξάρτηση
Από μικρή ηλικία θα πρέπει να τίθενται όρια (για πολλά θέματα) και να τηρούνται μέσα στην οικογένεια. Τα όρια, όταν δεν είναι υπερβολικά ή ιδιαίτερα αυστηρά, δεν καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά τα κατευθύνουν και σημαίνουν ενδιαφέρον. Είναι σημαντικά, γιατί κάνουν το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια.
Όσο το παιδί μεγαλώνει, τα όρια που θα ισχύσουν είναι καλό να συζητώνται, ώστε να λαμβάνεται η γνώμη του παιδιού και του εφήβου. Ο σεβασμός της προσωπικότητας παιδιών και εφήβων από πολύ μικρή ηλικία, είναι στοιχείο πολύ σημαντικό για την εφαρμογή πειθαρχίας.
Τα όρια που τίθενται, διεθνώς, για χρόνο οθόνης-screen time κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι δύο ώρες την ημέρα (το μέγιστο), ωστόσο είναι λογικό τα περισσότερα παιδιά να είναι σε επαφή με την τεχνολογία συνεχώς μέσα στην ημέρα. Συνεπώς, είναι περισσότερο σημαντική η «ποιότητα» της σχέσης με το μέσο και όχι τόσο η «ποσότητα-χρόνος». Δηλαδή, εάν οι ισορροπίες της καθημερινότητας τηρούνται με καλά αποτελέσματα σε όλες τις δραστηριότητες/ λειτουργίες των παιδιών, ο χρόνος ενασχόλησης μπορεί να ρυθμιστεί και να ελεγχθεί από τα ίδια.
Αφιερώστε χρόνο και διάθεση, ώστε να ασχοληθείτε με θέματα διαδικτύου ΜΑΖΙ με τα παιδιά.
Τοποθετήστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να απομονωθεί και να υπάρχει σχετική επιστασία.
Τα φίλτρα για τις επιβλαβείς ιστοσελίδες και η συμμετοχή στις επιλογές του εφήβου (χωρίς υπερβολές ή/και παράλογες απαγορεύσεις), συμβάλλουν σε ένα θετικό αποτέλεσμα.
Ενημερώστε τα παιδιά με απλά λόγια από μικρή ηλικία για τα φαινόμενα «εθισμού» και παρενόχλησης.
Μην ξεχνάτε πως αποτελείτε πρότυπο για τα παιδιά– οι δικές σας συνήθειες θα πρέπει να είναι αυτές που θέλετε να τα εμπνεύσουν και να τις υιοθετήσουν.
Εάν παρατηρήσετε υπερβολική χρήση ή/και συμπεριφορές «εθισμού», αναζητήστε ΑΜΕΣΩΣ βοήθεια.
Ο ρόλος των γονέων/κηδεμόνων στην πρόληψη
Η ποιοτική σχέση με τους γονείς, ο χρόνος που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά και η ενασχόληση με την τεχνολογία μαζί με τα παιδιά τους μπορούν να συμβάλουν στην αποφυγή τυχόν υπερβολών.
Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών της οικογένειας οδηγούν σε σωστή εφαρμογή των ΟΡΙΩΝ μέσα στο σπίτι, τα οποία μπορούν να τηρούνται (οι ενοχικοί γονείς αδυνατούν να βάλουν όρια). Το διαδίκτυο είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και δεν θα πρέπει να «δαιμονοποιείται». Η σωστή χρήση και τα όρια στις πιο ευαίσθητες ηλικίες είναι σημαντικά.
Γενικά, αν και δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από όλους τους κινδύνους του διαδικτύου, αλλά και τον φυσικό κόσμο, μπορούμε να τους δώσουμε τα εφόδια και να τους δείξουμε τον τρόπο να διαχειρίζονται τις δυσκολίες, να γίνονται πιο δυνατά μέσα από αυτές και να προχωρούν με περισσότερη εμπειρία και γνώση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Έρευνα EU NET ADB short version www.youth-life.gr
Bradley K. Internet lives: social context and moral domain in adolescent development. New Dir Youth Dev. 108:57-76, 2005.
Bremer J. The internet and children: advantages and disadvantages. Child AdolescPsychiatrClin N Am. 14(3): 405-28, 2005.
Halkias D, Harkiolakis N, Thurman P, Caracatsanis S. Internet use for health-related purposes among Greek consumers. Telemed J E Health. Apr;14(3):255-60, 2008.
Health Supervision : Middle Adolescence (15 to 17 Year Visits), In : Bright Futures, Guidelines for Health Supervision of Infants, Children and Adolescents, American Academy of Pediatrics, Third Edition, p. 539-557, 2008.
Kaplan &Sadock. Comprehensive Textbook of Psychiatry. Eighth Edition. “Telemedicine, Telepsychiatry, and Online Therapy”. p. 958. Lippincott Williams & Wilkins. 2005.
Pallanti S, Bernardi S, Quercioli L. The Shorter PROMIS Questionnaire and the Internet Addiction Scale in the assessment of multiple addictions in a high-school population: prevalence and related disability. CNS Spectr. 11(12):966-74, 2006.
Paul B & Bryant JA. Adolescents and the internet. Adolesc Med Clin. 16(2):413-26, 2005.
Suss D. [Impacts of computer- and media usage on the personality development of children and young people]. TherUmsch. 64(2):103-8, 2007.
Tzavela EC, Karakitsou C, DreierM, MavromatiF, WölflingK, HalapiE, MacarieG, WójcikS, VeldhuisL, Tsitsika AK. Processes discriminating adaptive and maladaptive Internet use among European adolescents highly engaged online. Journal of Adolescent Health. 2015 Apr;40:3447
Müller KW, Janikian M, Dreier M, Wölfling K, Beutel ME, Tzavara C, Richardson C, Tsitsika A. Regular gaming behavior and internet gaming disorder in European adolescents: results from a cross national representative survey of prevalence, predictors, and psychopathological correlates.Eur Child Adolesc Psychiatry. 2014 Sep 5.
Tsitsika A, Janikian M, Schoenmakers TM, Tzavela EC, Olafsson K, Wójcik S, Macarie GF, TzavaraC, Richardson C. Internet addictive behavior in adolescence: a crosssectional study in seven European countries.Cyberpsychol Behav Soc Netw. 2014 Aug;17(8):52835.
Tsitsika AK, Tzavela EC, Janikian M, Ólafsson K, Iordache A, Schoenmakers TM, TzavaraC, Richardson C. Online social networking in adolescence: patterns of use in six European countries and links with psychosocial functioning. J Adolesc Health. 2014 Jul;55(1):1417.
Τσίτσικα Α, Τζαβέλα Ε. «Χρήση Τεχνολογίας και Κοινωνικών Δικτύων στην Εφηβεία : Προκλήσεις και Αναπτυξιακές Ευκαιρίες» Κεφάλαιο 8 Στο : «Και Ξαφνικά Όλα Αλλάζουν» Άρτεμις Τσίτσικα, Ορέστης Γιωτάκος Εκδόσεις Πεδίο 2016.
