Το καλοκαίρι είναι η περίοδος του χρόνου όπου όλοι θέλουν να βγουν, να χαρούν τη φύση, να διασκεδάσουν και να κολυμπήσουν. Είναι όμως και η περίοδος όπου τα πόδια μας είναι περισσότερο πιθανό να εκτεθούν σε κινδύνους. Ιδιαίτερα μάλιστα για τα άτομα με προβλήματα μείωσης ή εξάλειψης της λεγόμενης «προστατευτικής αισθητικότητας», οι κίνδυνοι είναι πολύ μεγαλύτεροι. Η ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται τον πόνο, τη θερμοκρασία (να ξεχωρίζει δηλαδή ότι κάτι που τον ακουμπάει είναι ζεστό ή κρύο), της πίεσης και της αφής, είναι στην πραγματικότητα προστατευτικά, διότι προειδοποιούν το άτομο για κινδύνους του περιβάλλοντος (π.χ. ένα αιχμηρό αντικείμενο που καρφώνει το πόδι) και το κατευθύνουν να τους αποφύγει. Δεδομένου ότι τα άτομα με διαβήτη ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για προβλήματα στα πόδια, καλό είναι να ενημερωθούν σωστά γι’ αυτά, έτσι ώστε να φροντίσουν να τα αποφύγουν. Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες χρειάζεται αυξημένη προσοχή.
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία χρόνια, ύπουλη πάθηση, η οποία μπορεί να προσβάλλει τα αγγεία του σώματος, προκαλώντας βλάβες στα όργανα που αιματώνονται από αυτά. Η βλάβη των νεύρων (νευροπάθεια) είναι συνηθισμένη και σοβαρή επιπλοκή του διαβήτη. Πρόκειται για μια παθολογική οντότητα με ποικίλες εκδηλώσεις, που πολλές φορές περνάει απαρατήρητη. Σε πολλούς ασθενείς (περίπου 75% των περιπτώσεων) παραμένει ασυμπτωματική (ο ασθενής δεν το γνωρίζει) και αποκαλύπτεται μόνο με την κλινική εξέταση από τον γιατρό του.
Οι κλινικές εκδηλώσεις (όταν υπάρχουν) περιλαμβάνουν μουδιάσματα των ποδιών, παραισθησίες, καυσαλγίες (δηλαδή τα πόδια καίνε), αίσθηση ηλεκτρικού ρεύματος, σφυξίματος ή τρυπήματος των ποδιών. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή από πολλούς ασθενείς ότι αισθάνονται σαν να περπατούν σε βαμβάκι. Τα συμπτώματα αυτά είναι πιο συνηθισμένα τις βραδινές ώρες, ενώ το περπάτημα μπορεί να ανακουφίσει τον ασθενή. Πολλοί ασθενείς περιγράφουν χαρακτηριστικά ότι δεν ανέχονται την επαφή με τα κλινοσκεπάσματα τις βραδινές ώρες, ενώ κάποιες φορές ακόμα και τα ρούχα τους.
Ανεξάρτητα όμως αν υπάρχουν ή όχι συμπτώματα, το πιο επικίνδυνο είναι όταν υπάρχει απώλεια της «προστατευτικής αισθητικότητας», που μπορεί να είναι τόσο έντονη, ώστε ο ασθενής να απολέσει πλήρως τον προστατευτικό ρόλο της αισθητικότητας έναντι τοξικών ερεθισμάτων, με αποτέλεσμα να υπόκειται σε σοβαρούς τραυματισμούς χωρίς να το συνειδητοποιεί. Η συνύπαρξη στενώσεων στα αγγεία (αρτηρίες) του ποδιού (περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια) λόγω του διαβήτη, μπορεί επίσης να συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου για βλάβες του ποδιού.
Η περιφερική νευροπάθεια, εκτός της απώλειας της αισθητικότητας, μπορεί να προκαλέσει ανατομικές παραμορφώσεις στα πόδια, επειδή προκαλεί ατροφία στους μικρούς μύες του ποδιού (γαμψά δάκτυλα, προβολή των κεφαλών των μεταταρσίων, μετακίνηση του υποδόριου προστατευτικού λίπους από τις κεφαλές των μεταταρσίων προς τις βάσεις των δακτύλων) και αστάθεια κατά τη βάδιση. Κατά συνέπεια, η νευροπάθεια οδηγεί σε πόδι που δεν έχει αίσθηση και είναι συχνά παραμορφωμένο, με πιθανώς παθολογικό τύπο βαδίσματος. Οι διαταραχές αυτές έχουν ως συνέπεια την αύξηση της ασκούμενης πίεσης σε ορισμένα σημεία του πέλματος (κεφαλές των μεταταρσίων, πελματιαία επιφάνεια του μεγάλου δακτύλου, πτέρνα) κατά τη βάδιση ή από μη σωστά υποδήματα. Στους ασθενείς αυτούς, ένα ήπιο τραύμα (κοψίματα, γρατζουνιές, φουσκάλες) που προκαλείται για παράδειγμα από υποδήματα που δεν εφαρμόζουν καλά, το βάδισμα χωρίς υποδήματα ή ένας σοβαρός τραυματισμός, μπορεί να οδηγήσουν σε ταχεία επιδείνωση και ανάπτυξη έλκους (σκάσιμο του δέρματος). Επιπρόσθετα, η συχνά συνυπάρχουσα δυσλειτουργία των ιδρωτοποιών αδένων (λόγω του διαβήτη), έχει ως αποτέλεσμα την πλημμελή ενυδάτωση του ποδιού και την εμφάνιση ξηροδερμίας και προδιάθεσης για σχάσεις και έλκη στο δέρμα. Η ξηροδερμία, σε συνδυασμό με την αύξηση των πιέσεων στο πέλμα, είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση υπερκερατώσεων (κάλων) στα πόδια, που αυξάνουν επίσης την πιθανότητα εξέλκωσης, διότι λειτουργούν ως ένα ξένο σώμα που πιέζει τα υποκείμενα μαλακά μόρια (μύες), οδηγώντας στη λύση του δέρματος.
Η καλύτερη θεραπεία του διαβητικού ποδιού είναι η πρόληψη.
Το άτομο λοιπόν με διαβήτη, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να γνωρίζει αν έχει νευροπάθεια (με απώλεια της προστατευτικής αισθητικότητας), ζητώντας από το γιατρό του, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, να εξετάζει τα πόδια του νευρολογικά (ακόμα και αν δεν αισθάνεται υποκειμενικά κανένα πρόβλημα στα πόδια του). Η τυχόν ύπαρξη (συμπτωματικής ή μη) νευροπάθειας θα πρέπει να είναι ένα «καμπανάκι» για το άτομο αυτό, να προσέχει και να περιποιείται τα πόδια του περισσότερο επισταμένα. Η καθημερινή εξέταση των ποδιών (από τον ίδιο ή ενδεχομένως από κάποιον συγγενή) είναι άκρως απαραίτητη. Ιδιαίτερα τα πέλματα, καλό είναι να επισκοπούνται με καθρέπτη που τοποθετείται στο πάτωμα ή στον τοίχο.
Για την προστασία του ο διαβητικός δε θα πρέπει να περπατάει ποτέ ξυπόλυτος, (στην άμμο, γύρω από την πισίνα, στη βεράντα του σπιτιού ή οπουδήποτε αλλού), ενώ στην παραλία θα πρέπει να φοράει τα παπούτσια ή τις παντόφλες του μέχρι να φτάσει στο χώρο που πρόκειται να καθίσει (μπορεί να μην αντιλαμβάνεται καλά πόσο καυτή είναι η άμμος και να προκληθούν εγκαύματα στα πέλματα). Σημαντική είναι η επάλειψη της ραχιαίας επιφάνειας του ποδιού με αντιηλιακό (για αποφυγή εγκαυμάτων), ενώ σε περίπτωση που η ακτή έχει βότσαλα (ή αχινούς), θα πρέπει να φοριούνται ειδικά θαλάσσια παπούτσια, τα οποία να αφαιρούνται με την έξοδο από τη θάλασσα. Στη συνέχεια απαραίτητο είναι το καλό σκούπισμα των ποδιών και ο έλεγχος για τυχόν τραύματα. Και φυσικά, αν διαπιστώσει οποιαδήποτε ανωμαλία στο πόδι του (πληγή, σκάσιμο, ραγάδα, κάλο, κ.λ.π.) θα πρέπει να επικοινωνήσει με το διαβητολόγο του.
Η περιποίηση των ποδιών θα συμβάλλει στην καλή υγεία τους και στην αποτροπή ακόμα και ακρωτηριασμών των ποδιών, που δυστυχώς, ακόμα και σήμερα συμβαίνουν «άδικα» σε πολλά διαβητικά άτομα.
