Η σαφής συσχέτιση του πνευμονιόκοκκου (Streptococcus pneumoniae) με την πνευμονία χρονολογείται από το μακρινό 1886. Παρά τις καταιγιστικές εξελίξεις της ιατρικής από τότε μέχρι σήμερα, η πνευμονιοκοκκική νόσος (που περιλαμβάνει εκτός από την πνευμονία, περιπτώσεις σηψαιμίας και μηνιγγίτιδας, καθώς και ηπιότερες λοιμώξεις όπως παραρρινοκολπίδες και ωτίτιδες), εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, ιδίως στα μικρά παιδιά, στους υπερήλικες και στα άτομα που εμφανίζουν σημαντικές συννοσηρότητες, αποτελώντας συχνά την αιτία θανάτου τους.
Οι προσπάθειες πρόληψης της πνευμονιοκοκκικής νόσου ξεκινούν στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και συνεχίζονται αδιάκοπα μέχρι τις ημέρες μας. Η ανακάλυψη των πρώτων πολυσακχαριδικών εμβολίων μείωσε τη σοβαρότητα των πιο επικίνδυνων μορφών της νόσου, αλλά όχι στον επιθυμητό βαθμό. Όμως, από τα τέλη του 20ου αιώνα εμφανίστηκε μια νέα γενιά εμβολίων, τα συζευγμένα εμβόλια, καθώς οι επιλεγμένοι πολυσακχαρίτες του πνευμονιοκόκκου που αποτελούν τα αντιγόνα τους, συνδέονται με μια μη τοξική μορφή μικροβιακής τοξίνης, προσδίδοντας στα εμβόλια αυτά όχι μόνο μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αλλά και διέγερση της ανοσιακής μνήμης των εμβολιασμένων ατόμων.
Ασφάλεια
Η ασφάλεια και των δύο τύπων εμβολίων είναι πολύ υψηλή, όμως η πολυσακχαριδική μορφή που παρείχε σχετική κάλυψη από μεγαλύτερο αριθμό στελεχών του πνευμονιοκόκκου (23 στελέχη) εμφανίζει βαθμιαία μείωση της ικανότητας προστασίας που προσφέρει και έτσι, υπάρχει η ανάγκη επανάληψης του εμβολιασμού μετά την παρέλευση 5ετίας.
Αντίθετα, τα συζευγμένα εμβόλια δεν απαιτούν αναμνηστική δόση, όμως η πολυπλοκότητα της κατασκευής τους περιόριζε το εύρος των μικροβιακών στελεχών που κάλυπταν- έτσι μέχρι πρόσφατα έφθανε σε αριθμό τα 13.
Ως αποτέλεσμα, ο «πλήρης» αντιπνευμονιοκοκκικός εμβολιασμός απαιτούσε τη χορήγηση και των δύο τύπων των εμβολίων με συγκεκριμένη χρονική διαδοχή, καθιστώντας το εμβολιαστικό σχήμα πολύπλοκο και μειώνοντας τη συμμόρφωση των ασθενών.
Το νέο εμβόλιο
Τα προβλήματα αυτά βελτιώνονται με την πρόσφατη ανάπτυξη και εισαγωγή σε χρήση, νέων συζευγμένων εμβολίων που καλύπτουν περισσότερα κλινικά σημαντικά στελέχη πνευμονιοκόκκου.
Ιδίως το 20δύναμο συζευγμένο εμβόλιο, πέρα από την ικανότητά του να επάγει την παραγωγή ειδικών αντισωμάτων στα εμβολιασμένα άτομα, με την ευρεία κάλυψη που προσφέρει, φθάνει ουσιαστικά στο επίπεδο του πολυσακχαριδικού εμβολίου, επιλύοντας το ζήτημα του πολύπλοκου εμβολιασμού.
Πράγματι, σύμφωνα με τις νέες οδηγίες που έχουν ήδη εκδοθεί από τους ειδικούς οργανισμούς και τις επιστημονικές εταιρείες, παγκοσμίως, στην περίπτωση του εμβολιασμού ατόμων με το 20δύναμο συζευγμένο αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο δεν απαιτείται πρόσθετος εμβολιασμός. Υπάρχουν βιβλιογραφικά στοιχεία που εμφανίζουν μια ευνοϊκή σχέση κόστους-οφέλους αυτού του σχήματος, καθώς, παρά την υψηλότερη τιμή του εμβολίου, η αποφυγή του πρόσθετου εμβολιασμού σε συνδυασμό με τον υψηλότερο βαθμό προστασίας που αναμένεται να προσφέρει, το αναδεικνύουν ως συμφερότερη επιλογή.
Φυσικά, το τέλος αυτής της διαδρομής εξέλιξης των αντιπνευμονιοκοκκικών εμβολίων δεν είναι εδώ…
Η πέραν της αποδεδειγμένης εργαστηριακής υπεροχής των νέων συζευγμένων εμβολίων και ιδίως του 20δύναμου, ο βαθμός της πρόσθετης κλινικής ωφέλειας που προσφέρουν δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί επακριβώς. Παράλληλα, το φαινόμενο της αντικατάστασης των κλινικά σημαντικών στελεχών του πνευμονιοκόκκου από άλλα, που δεν καλύπτονται από τα διαθέσιμα εμβόλια, παραμένει ανοικτό στην έρευνα και παρά την περιορισμένη έκτασή του, δεν παύει να απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και -ενδεχομένως- τις κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις.
Εν τούτοις, είναι καθήκον των γιατρών να προσφέρουν στους ασθενείς τους τη δυνατότητα να επωφεληθούν από αυτές τις σημαντικές εξελίξεις στο χώρο του αντιπνευμονιοκοκκικού εμβολιασμού, γνωρίζοντας ότι όσο μεγαλύτερη είναι η εμβολιαστική κάλυψη, τόσο ισχυρότερη καθίσταται η συλλογική ανοσία του πληθυσμού (ανοσία αγέλης) και άρα, τόσο μικρότερες θα είναι οι δυσμενείς επιπτώσεις αυτής της νόσου.
