ΣΠΥΡΟΣ ΣΑΠΟΥΝΑΣ – Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Αντιπρόεδρος Μη Μεταδοτικών ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΉ-ΣΑΠΟΥΝΑΣ ΣΠΥΡΟΣΝοσημάτων του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ)
“Η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν αποτιμάται με αριθμούς”
Μόττο 1: Όσο αυξάνονται τα επίπεδα του στρες και ελαττώνεται ο χρόνος χαλάρωσης, τόσο αυξάνονται τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα.
Μόττο 2: Οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και την παχυσαρκία προκαλούν και μεγάλες αναπηρίες στον πληθυσμό.
Μόττο 3: Η διαταραχή του ανοσοποιητικού που προκαλείται από τα χρόνια μη μεταδοτικά νοσήματα, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην έκβαση της νόσου covid-19.
Καρδιαγγειακά, καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης/μεταβολικά νοσήματα και χρόνια αναπνευστικά νοσήματα, ασθένειες που σε μεγάλο ποσοστό οφείλονται στον τρόπο ζωής μας, προκαλούν 41.000.000 θανάτους κάθε χρόνο, τονίζει στη συνέντευξή του στο περιοδικό “Στα Χρώματα του Διαβήτη”, ο Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Αντιπρόεδρος Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), Δρ Σπύρος Σαπουνάς.
Ο Δρ Σαπουνάς αναφέρεται στα οφέλη που θα είχαμε περιορίζοντας απλώς το κάπνισμα και την παχυσαρκία και τονίζει πως ο προσυμπτωματικός έλεγχος, οι υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις και ο αποτελεσματικός έλεγχος των νοσημάτων αυτών είναι τα κλειδιά για να αντιμετωπίσουμε τη νοσηρότητα που προκαλούν.
Ποια είναι τα κυριότερα μη μεταδοτικά νοσήματα που μας απειλούν;
Όταν αναφερόμαστε στα Μη Μεταδοτικά Νοσήματα (ΜΜΝ) εννοούμε χρόνια νοσήματα, τα οποία δεν μεταδίδονται μέσω μόλυνσης ή επαφής, έχουν μακρά διάρκεια με μακροχρόνιες επιπλοκές και συνήθως οφείλονται σε βλαβερές συμπεριφορές. Είναι για την ακρίβεια αποτέλεσμα συνδυασμού περιβαλλοντικών, γενετικών, συμπεριφορικών και φυσιολογικών παραγόντων. Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος ταξινόμησης των ΜΜΝ, ωστόσο, αν θα θέλαμε να τα μοιράσουμε σε 4 μεγάλες κατηγορίες είναι τα καρδιαγγειακά, οι καρκίνοι, ο σακχαρώδης διαβήτης/μεταβολικά νοσήματα και τα χρόνια αναπνευστικά νοσήματα.
Σε τι ποσοστό θανάτων αντιστοιχούν;
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 74% των θανάτων, παγκοσμίως, οφείλεται σε μη μεταδοτικές ασθένειες ή αλλιώς 41 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο, εξαιτίας μη μεταδοτικών ασθενειών.
Παράλληλα, ευθύνονται για το 80% του φορτίου νοσηρότητας στις χώρες της Ε.Ε. και συνιστούν τις κύριες αιτίες πρόωρων θανάτων που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Αυτό το σημείο καθιστά απαραίτητη την ανάγκη ενίσχυσης των δράσεων πρόληψης αυτής της κατηγορίας ασθενειών, με προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο μαστού, τραχήλου της μήτρας κ.λπ., που συντονίζονται από το Υπουργείο Υγείας.
Πώς μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο;
Θα χώριζα τις ενέργειες σε 3 βασικούς άξονες: στον προσυμπτωματικό έλεγχο, στις υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις και στη θεραπεία των διαγνωσμένων ΜΜΝ.
Όσον αφορά στον πρώτο άξονα, κρίσιμος είναι ο ρόλος του οικογενειακού ιατρού, καθώς έχει την ευθύνη λήψης αναλυτικού ιστορικού, το οποίο θα μας οδηγήσει στον τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο που μας αναλογεί.
Για παράδειγμα, κάποιος που έχει ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου στην οικογένειά του, οφείλει να υποβληθεί σε κολονοσκόπηση νωρίτερα από τον γενικό πληθυσμό. Κατ’ αντιστοιχία, το ίδιο ισχύει σε πολλές παθήσεις, όπως οι παθήσεις του θυρεοειδούς, του μαστού κ.λπ.
Αναφορικά με τον δεύτερο άξονα, οι συνήθειές μας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της υγείας μας. Οι τροφές που καταναλώνουμε (το είδος και η ποσότητα), η ποσότητα αλκοόλ, το κάπνισμα, η άσκηση, η ποσότητα άλατος που χρησιμοποιούμε, αλλά και πολλά άλλα, χαρακτηρίζουν τον τρόπο ζωής μας. Αποτελούν δε συμπεριφορές τις οποίες μπορούμε να προσαρμόσουμε, περιορίζοντας τον κίνδυνο εμφάνισης κάποιας ασθένειας, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, o καρκίνος του πνεύμονα κ.λπ..
Τέλος, η συχνή ιατρική παρακολούθηση, ανάλογα με το κάθε ιατρικό πρόβλημα και η σωστή/αδιάκοπη θεραπεία των νοσημάτων αυτών, συμβάλλει στη δευτερογενή πρόληψη και αποφυγή επιπλοκών, όπως η αναπηρία.
Σε κάθε περίπτωση, η προαγωγή και αγωγή υγείας είναι απαραίτητα συστατικά για την εκπαίδευση των πολιτών και την έγκαιρη αναγνώριση επικίνδυνων συμπεριφορών για την υγεία.
Με ποιον τρόπο ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επιτείνει την εμφάνισή τους;
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιλαμβάνει περισσότερο στρες και περισσότερη επαγγελματική και οικονομική πίεση, με συνέπεια την ελάττωση του ποιοτικού χρόνου για χαλάρωση, ψυχαγωγία και γυμναστική. Όσο αυξάνονται τα επίπεδα του στρες και ελαττώνεται ο χρόνος χαλάρωσης, τόσο αυξάνονται τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα, μια ορμόνη η οποία συντελεί στην αντίσταση στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια στη διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, στην αύξηση της λιπόλυσης, στην καταστολή του ανοσοποιητικού και γενικώς, σε πολλές αρνητικές για την υγεία μας καταστάσεις.
Στη συνέχεια, η έλλειψη χρόνου οδηγεί πολύ συχνά στην αναζήτηση γρήγορων γευμάτων- τα οποία πολύ συχνά είναι πλούσια σε κορεσμένα και trans λιπαρά οξέα, σάκχαρα, αλάτι και επεξεργασμένους υδατάνθρακες- και κατ’ επέκταση σε επιβάρυνση της υγείας μας. Προκύπτει δε, ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιορίζει τον διαθέσιμο χρόνο για γυμναστική και βελτίωση της υγείας μέσω της άσκησης.
Τι κέρδος θα είχαμε μειώνοντας απλώς το κάπνισμα και την παχυσαρκία, ως κοινωνίες και ως οικονομίες;
Όταν αναφερόμαστε στο αγαθό της υγείας, η αξία της ανθρώπινης ζωής δεν αποτιμάται με αριθμούς. Παρ’ όλα αυτά, μειώνοντας το κάπνισμα για παράδειγμα, το όφελος θα ήταν τεράστιο όσον αφορά στην εμφάνιση τουλάχιστον 12 μορφών καρκίνου, όπως του λάρυγγα, του πνεύμονα, της στοματικής κοιλότητας, του οισοφάγου κ.ά./ και στην εμφάνιση καρδιαγγεικών συμβαμάτων.
Ενδεικτικά αναφέρω πως 10 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα πέφτει στο μισό.
Αντίστοιχα, με την παχυσαρκία συνδέονται αρκετές μορφές καρκίνου, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αρτηριακή υπέρταση, η στεφανιαία νόσος και πολλά νοσήματα, τα οποία κοστίζουν σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και στην αντιμετώπισή τους.
Εκτός, λοιπόν, από τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και την τεράστια οικονομική επιβάρυνση που προκαλούν στις οικονομίες των κρατών, οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και την παχυσαρκία προκαλούν και μεγάλες αναπηρίες στον πληθυσμό.
Πού οφείλονται αυτά τα νοσήματα; Είναι αποτέλεσμα του τρόπου ζωής μας;
Οι λόγοι είναι γενετικοί, περιβαλλοντικοί και συμπεριφορικοί.
Γενετικοί, διότι αρκετές παθήσεις είναι κληρονομικές και οφείλονται σε γονιδιακές μεταλλάξεις (για παράδειγμα σε μελέτη μιας ομάδα επιστημόνων διαπιστώθηκε ότι το 3,7% των ασθενών σε ένα νοσηλευτικό σύστημα διέθετε μία γενετική ποικίλη μορφή που συνδέεται με κάποια ασθένεια), περιβαλλοντικοί, διότι παράγοντες όπως η έκθεση σε ίνες αμιάντου μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, ακόμα και πολλά χρόνια μετά και συμπεριφορικοί, διότι συνήθειες όπως η καθιστική ζωή και το κάπνισμα, αποτελούν λόγους εμφάνισης πολλών νοσημάτων.
Άρα, πολλές φορές, ο τρόπος ζωής σχετίζεται με την εμφάνιση μη μεταδοτικών νοσημάτων.
Η πανδημία ήλθε να αλλάξει τις ισορροπίες, προκαλώντας πλεόνασμα θανάτων (excess deaths). Ωστόσο, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι υποψήφιοι για ΜΜΝ έχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου και βαριάς νόσησης και από τον κορονοϊό.
Πράγματι, η πανδημία προκάλεσε αύξηση στην υπερβάλλουσα θνησιμότητα.
Από την επεξεργασία των δεδομένων παγκοσμίως, φαίνεται πως οι ηλικιωμένοι και αυτοί που χαρακτηρίζονται ως ευπαθείς, είναι αυτοί που επλήγησαν περισσότερο. Η διαταραχή του ανοσοποιητικού που προκαλείται από τα χρόνια μη μεταδοτικά νοσήματα, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην έκβαση της νόσου covid-19. Οι ασθενείς αυτοί και ειδικά όσοι έχουν αρρύθμιστα προβλήματα υγείας, εμφανίζουν υψηλότερες πιθανότητες σοβαρής νόσου και οφείλουν να εμβολιαστούν με τις αναμνηστικές δόσεις που τους αναλογούν, σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, αλλά και να τηρούν τα μέτρα ατομικής προστασίας (αποφυγή συγχρωτισμού, χρήση μάσκας υψηλής αναπνευστικής προστασίας, καλό αερισμό των χώρων).
Πόσο σημαντικό είναι να παρέμβουμε για την πρόληψή τους από την παιδική και την εφηβική ηλικία; Με ποιον τρόπο;
Η εκπαίδευση των πολιτών και η αγωγή υγείας πρέπει να ξεκινούν από την σχολική ηλικία, ώστε να καλλιεργείται η έννοια του υγιεινού τρόπου ζωής όσο γίνεται γρηγορότερα.
Σε διάφορες μελέτες που διεξήχθησαν σε παιδικούς πληθυσμούς με στόχο την αύξηση της σωματικής άσκησης και τροποποίηση των συνηθειών διατροφής, τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Για παράδειγμα, η μείωση της κατανάλωσης αναψυκτικών με ζάχαρη για ένα έτος σε παιδιά ηλικίας 7-11 ετών, μπορεί να μειώσει την επίπτωση της παχυσαρκίας κατά 7,5%.
