Αρχική Διαβήτης Υγεία - επιστήμη Ενδοκρινικοί διαταράκτες – Πώς επηρεάζουν την υγεία και τη ζωή μας;

Ενδοκρινικοί διαταράκτες – Πώς επηρεάζουν την υγεία και τη ζωή μας;

0
Ενδοκρινικοί διαταράκτες – Πώς επηρεάζουν την υγεία και τη ζωή μας;

Πολλές χημικές ουσίες, τόσο φυσικές όσο και παρασκευασμένες από τον άνθρωπο, μπορεί να μιμούνται ή να παρεμβαίνουν στις ορμόνες του σώματος, οι οποίες είναι γνωστές ως ενδοκρινικό σύστημα. Αυτές οι χημικές ουσίες που ονομάζονται ενδοκρινικοί διαταράκτες, συνδέονται με αναπτυξιακά, αναπαραγωγικά, νευρολογικά, ανοσοποιητικά και άλλα προβλήματα.

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες βρίσκονται σε πολλά καθημερινά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων πλαστικών μπουκαλιών και δοχείων, επενδύσεων μεταλλικών κουτιών τροφίμων, απορρυπαντικών, επιβραδυντικών φλόγας, τροφίμων, παιχνιδιών, καλλυντικών και φυτοφαρμάκων.

Ορισμένες χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές καθυστερούν να διασπαστούν στο περιβάλλον. Αυτό το χαρακτηριστικό τις καθιστά δυνητικά επικίνδυνες.

Οι χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα προκαλούν δυσμενείς επιπτώσεις στα ζώα. Ωστόσο, οι επιστημονικές πληροφορίες σχετικά με πιθανά προβλήματα υγείας στον άνθρωπο είναι περιορισμένες. Καθώς οι άνθρωποι, συνήθως, εκτίθενται σε πολλαπλούς ενδοκρινικούς διαταράκτες ταυτόχρονα, η αξιολόγηση των επιπτώσεων στη δημόσια υγεία είναι δύσκολη.

Koινοί ενδοκρινικοί διαταράκτες

  • Δισφαινόλη Α (BPA): Χρησιμοποιείται για την κατασκευή πολυανθρακικών πλαστικών και ρητινών, τα οποία βρίσκονται σε πολλά πλαστικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των δοχείων αποθήκευσης τροφίμων.
  • Διοξίνες: Παράγονται ως υποπροϊόν στην παραγωγή ζιζανιοκτόνων και στη λεύκανση χαρτιού, απελευθερώνονται επίσης στο περιβάλλον κατά την καύση απορριμμάτων και τις πυρκαγιές.
  • Υπερχλωρικό οξύ: Αποτελεί υποπροϊόν της αεροδιαστημικής, των όπλων και της φαρμακευτικής βιομηχανίας και βρίσκεται στο πόσιμο νερό και τα πυροτεχνήματα.
  • Υπερφθοροαλκυλικές και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες (PFAS): Χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικές εφαρμογές, όπως στους πυροσβεστικούς αφρούς και στις αντικολλητικές επικαλύψεις ταψιών, χαρτιού και υφασμάτων.
  • Φθαλικές ενώσεις: Χρησιμοποιούνται για να κάνουν τα πλαστικά πιο εύκαμπτα, βρίσκονται σε ορισμένες συσκευασίες τροφίμων, καλλυντικά, παιδικά παιχνίδια και ιατρικές συσκευές.
  • Φυτοοιστρογόνα: Είναι ουσίες που απαντώνται στη φύση, όπως η γενιστεΐνη οι οποίες βρίσκονται σε προϊόντα σόγιας, όπως το τόφου και το γάλα σόγιας.
  • Πολυβρωμιωμένοι διφαινυλαιθέρες (PBDE): Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή επιβραδυντικών φλόγας σε προϊόντα οικιακής χρήσης, όπως οι αφροί επίπλων και ξύλινων δαπέδων.
  • Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB): Χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ηλεκτρικού εξοπλισμού, όπως οι μετασχηματιστές και τα υδραυλικά υγρά, τα υγρά μεταφοράς θερμότητας, τα λιπαντικά και οι πλαστικοποιητές.
  • Τρικλοσάνη: Ανευρίσκεται σε ορισμένα αντιμικροβιακά και προϊόντα προσωπικής φροντίδας, όπως τα υγρά καθαριστικά σώματος.

Επαφή με τον άνθρωπο

Οι άνθρωποι μπορεί να εκτεθούν σε ενδοκρινικούς διαταράκτες, μέσω των τροφών και των ποτών που καταναλώνουν, των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούν, καθώς και των καλλυντικών. Ουσιαστικά, η επαφή των ανθρώπων με αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να συμβεί μέσω της διατροφής, του αέρα, του δέρματος και του νερού.

Ακόμη και χαμηλές δόσεις χημικών ουσιών που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα μπορεί να μην είναι ασφαλείς. Η φυσιολογική ενδοκρινική λειτουργία του σώματος περιλαμβάνει πολύ μικρές αλλαγές στα επίπεδα ορμονών, ωστόσο γνωρίζουμε ότι ακόμη και αυτές οι μικρές αλλαγές μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές αναπτυξιακές και βιολογικές επιπλοκές. Αυτή η παρατήρηση έχει κάνει τους επιστήμονες να πιστεύουν ότι η έκθεση σε χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, ακόμη και σε χαμηλές ποσότητες, μπορεί να αλλάξει τα ευαίσθητα συστήματα του σώματος και να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας.

Όταν απορροφάται από το σώμα, ένας ενδοκρινικός διαταράκτης μπορεί να μειώσει ή να αυξήσει τα φυσιολογικά επίπεδα ορμονών (αριστερά), να μιμηθεί τις φυσικές ορμόνες του σώματος (μέση) ή να αλλάξει τη φυσική παραγωγή ορμονών (δεξιά).

Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ των χημικών ουσιών που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα και:

  • Της διαταραχής προσοχής: Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια από τις πιο κοινές διαταραχές της παιδικής ηλικίας. Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν τη δυσκολία συγκέντρωσης, προσήλωσης και ελέγχου της συμπεριφοράς. Έρευνες αναφέρουν ότι η τακτική έκθεση σε ορισμένες φθαλικές ενώσεις, έχει συσχετιστεί με συμπεριφορές που σχετίζονται με τη ΔΕΠΥ στην εφηβεία. 
  • Της ανοσίας: Τα παιδιά που έχουν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα υπερφθοροαλκυλικών και πολυφθοροαλκυλικών ουσιών (PFAS) έχουν μειωμένη ανοσολογική απόκριση στα εμβόλια.
  • Του μεταβολισμού: Η μακροχρόνια έκθεση στο αρσενικό μπορεί να διαταράξει τον μεταβολισμό, αυξάνοντας τον κίνδυνο για ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη και άλλων μεταβολικών διαταραχών.
  • Της πρώιμης εφηβείας: Ορισμένες μελέτες έχουν εγείρει ανησυχίες σχετικά με την πιθανή επίδραση των ενδοκρινικών διαταρακτών στο χρόνο της εφηβείας ή στη διαδικασία της σεξουαλικής ωρίμανσης. Υπάρχουν στοιχεία από μελέτες, ότι το πέρασμα στην εφηβεία γίνεται νωρίτερα, αλλά σε αυτό παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως η διατροφή, που πρέπει να διευκρινιστούν.
  • Της αναπαραγωγής: Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να προκαλέσουν επιγενετικές μεταβολές, αλλάζοντας τον τρόπο ενεργοποίησης και απενεργοποίησης των γονιδίων στα αναπαραγωγικά όργανα των ποντικιών. Τα ευρήματα παρέχουν μια πιθανή εξήγηση για το πώς οι ενδοκρινικοί διαταράκτες επηρεάζουν τη γονιμότητα και την αναπαραγωγή.

Επιδράσεις στην αναπαραγωγή

  • Ποιότητα σπέρματος: Σειρά μελετών αναφέρει μείωση (ήδη από τη δεκαετία του 1930) στην ποιότητα του σπέρματος – δηλαδή τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, την αναλογία του φυσιολογικού σπέρματος, τον όγκο του σπέρματος – η οποία μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα. Από όσα είναι γνωστά για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των όρχεων, είναι εύλογο ότι οι ενδοκρινικά ενεργές χημικές ουσίες μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος. 
  • Γονιμότητα: Ορισμένες μελέτες σε ανθρώπους και πειραματόζωα έχουν δείξει ότι η επαγγελματική ή περιβαλλοντική έκθεση σε υψηλά επίπεδα ορισμένων χημικών ουσιών, όπως τα φυτοφάρμακα και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB), μπορούν να βλάψουν τη γονιμότητα και να αυξήσουν το ποσοστό αποβολών.
  • Αναλογία φύλων: Σε ορισμένες περιοχές και χώρες γεννιούνται λιγότερα αγόρια παρά κορίτσια. Υπάρχουν ενδείξεις ότι άγνωστες εξωτερικές επιρροές σχετίζονται με τέτοιες αλλαγές, αλλά δεν είναι γνωστό εάν σε αυτό εμπλέκονται οι ενδοκρινικοί διαταράκτες.
  • Ανωμαλίες στα ανδρικά γεννητικά όργανα: Έχει αναφερθεί αυξημένος αριθμός γενετικών ανωμαλιών στα ανδρικά γεννητικά όργανα. Οι ανωμαλίες αυτές αφορούν σε κρυψορχία, μια κατάσταση κατά την οποία οι όρχεις παραμένουν εντός της κοιλιακής περιοχής αντί να προβάλλουν προς τα κάτω, και σε υποσπαδία, μια δυσπλασία όπου το άνοιγμα της ουρήθρας βρίσκεται στην κάτω πλευρά του πέους αντί στην κορυφή του. Ο πιθανός ρόλος της έκθεσης σε ενδοκρινικούς διαταράκτες σε αυτές τις ανθρώπινες δυσπλασίες δεν έχει διερευνηθεί. Ωστόσο, μελέτες σε πειραματόζωα δείχνουν ξεκάθαρα ότι ένας αριθμός ενδοκρινικών διαταρακτών μπορεί να διαταράξει την ανάπτυξη του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος.

Καρκίνος: Η εμφάνιση καρκίνων σε ορμονοεξαρτώμενα σημεία του σώματος αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου σε πολλές βιομηχανικές χώρες. Αν και ορισμένες από τις εμφανείς αυξήσεις μπορεί να οφείλονται στη βελτίωση της ικανότητάς μας να ανιχνεύουμε τον καρκίνο, δεν εξηγεί όλες τις αυξήσεις. 

Αυτό οδήγησε στην υπόθεση ότι η εκτεταμένη έκθεση του γενικού πληθυσμού σε χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές (ενδοκρινικοί διαταράκτες) θα μπορούσε να ευθύνεται για αυτές τις αυξήσεις.

Η χρήση διαφόρων χημικών ουσιών τον τελευταίο αιώνα έχει αλλάξει σημαντικά τη ζωή μας, αλλά φαίνεται ότι έχει πιθανές αρνητικές επιδράσεις στην υγεία μας. 

Είναι επιτακτική η ανάγκη για τη διενέργεια περισσότερων μελετών σε ευρεία βάση και πληθυσμούς, ώστε να διευκρινιστούν τα όρια ασφαλείας στα οποία μπορεί να εκτίθεται κανείς, χωρίς τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών. 

Διαβάστε επίσης / Ο γυναικείος εγκέφαλος ως ενδοκρινικό-όργανο-στόχος

Για να ενημερωθείτε σχετικά με τις δράσεις μας μπορείτε να ακολουθήσετε τις σελίδες μας στο Facebook και στο Instagram!

image (Αρχική Εικόνα) by stefamerpik on freepik

preloader