Οι ορμόνες του γυναικείου φύλου (οιστρογόνα, προγεστερόνη και οι μεταβολίτες τους επηρεάζουν διάφορες νόσους και συμπτώματα.  Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας η έκκριση ορμονών από τις ωοθήκες αλλάζει μέρα με τη μέρα.

Στην εγκυμοσύνη αυξάνουν τα επίπεδα της προγεστερόνης και των οιστρογόνων δραστικά μετά τον τοκετό και συμβαίνει μία γρήγορη πτώση των επιπέδων των ορμονών, τα οποία είναι πολύ χαμηλά μετά από μια εβδομάδα.

Οι γυναίκες που θηλάζουν έχουν διαρκώς χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης. Το ίδιο συμβαίνει και στην εμμηνόπαυση.

Τα επίπεδα ποικίλουν κατά τα δυο πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση και στη συνέχεια πέφτουν σε διαρκώς χαμηλά επίπεδα.

Υπάρχουν περίπου 20 νοσήματα των οποίων τα συμπτώματα μεταβάλλονται κατά την διάρκεια του κύκλου της γυναίκας,  εξαιτίας των ορμονικών αλλαγών.

Καλύτερα έχουν μελετηθεί οι επιδράσεις αυτών των αλλαγών στα ψυχικά συμπτώματα.

Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν όλα τα όργανα του γυναικείου σώματος.  Σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου υπάρχουν υποδοχείς για τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη.

Ο γυναικείος εγκέφαλος εκπληρώνει όλα τα κριτήρια για να θεωρηθεί ως ένα ενδοκρινικό – όργανο στόχος για την οιστραδιόλη και την προγεστερόνη  και φυσικά όχι μόνο αυτές τις ορμόνες αλλά και δεκάδες άλλες (π.χ.  ενδορφίνες, μελατονίνη, σεροτονίνη, κορτιζόλη, ινσουλίνη, λεπτίνη, αντιπονεκτίνες κλπ.),  που θα μας δοθεί η ευκαιρία να συζητήσουμε για τη λειτουργία τους και το ρόλο τους σε άλλο άρθρο.

Αυτές οι ορμόνες έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο από ότι στο αίμα αλλά δε διανέμονται διάχυτα, παρά συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου.

Είναι εντυπωσιακό, ότι οι ωοθηκικές ορμόνες μπορούν ακόμη και να δημιουργηθούν μέσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Δύο μεταβολίτες της προγεστερόνης,  η πρεγνενολόνη και η άλο – πρεγνενολόνη μπορούν να συνδεθούν σε συγκεκριμένους υποδοχείς του εγκεφάλου και να δράσουν με παρόμοιο τρόπο, όπως το αλκοόλ ή και τα ηρεμιστικά φάρμακα.

Έτσι δικαιολογούνται καταστάσεις και συμπτώματα,  όπως το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο, η κατάθλιψη λοχείας ή οι διαταραχές του συναισθήματος στις γυναίκες κατά την κλιμακτήριο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η συσχέτιση των γυναικείων ορμονών με την ημικρανία και το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο.