Το “ζιζάνιο” της χαμηλής αυτοεκτίμησης στη ζωή του παιδιού και στη χώρα του διαβήτη

102

Η αυτοεκτίμηση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στην υγιή ψυχική ανάπτυξη κάθε ανθρώπου. Αποτελεί την ασπίδα απέναντι στις διάφορες προκλήσεις της ζωής. Η αυτοεκτίμηση ξεκινά να αναπτύσσεται στη βρεφική ηλικία και συνεχίζει στην παιδική, εφηβική και ενήλικη ζωή. Τι συμβαίνει όμως όταν η αυτοεκτίμηση ενός ανθρώπου είναι χαμηλή;  Τι συμβάλλει στη δημιουργία χαμηλής αυτοεκτίμησης;

Πριν αναλύσουμε τις αιτίες, ας ορίσουμε τι σημαίνει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Χαμηλή αυτοεκτίμηση ορίζεται ως η γενική αρνητική εικόνα του εαυτού,  η αρνητική του αξιολόγηση και η συνολική θεώρησή του, ως χαμηλής αξίας προσώπου. Πώς μπορούν να ξεκινήσουν λοιπόν τέτοιες αρνητικές θεωρήσεις για τον εαυτό μας;  Στις κυριότερες και σημαντικότερες αιτίες που συμβάλλουν στη δημιουργία χαμηλής αυτοεκτίμησης ανήκουν :

  1. Η έλλειψη υποστήριξης από την οικογένεια και τους φίλους. Κάθε άνθρωπος, όταν δεν ενθαρρύνεται από τους γύρω του να κυνηγήσει τους στόχους του και να κάνει τα όνειρα του πραγματικότητα, οδηγείται σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.  Παιδιά μικρής ηλικίας που δεν ενθαρρύνονται από τους γονείς τους να δοκιμάσουν νέες εμπειρίες, δηλαδή να τρέξουν, να παίξουν, να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους, να γνωρίσουν νέους φίλους, δε νιώθουν αυτοπεποίθηση και κατά συνέπεια οδηγούνται σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.
  2. Οι τιμωρίες, η παραμέληση και η κακοποίηση.  Όταν ένα παιδί τιμωρείται συνεχώς από τους γονείς του ή κακοποιείται,  δημιουργεί μία αρνητική εικόνα για τον εαυτό του, η οποία παγιώνεται όταν λαμβάνει τις ίδιες συμπεριφορές από το περιβάλλον των ενηλίκων.  Αρχίζει λοιπόν να πιστεύει, πως αφού οι γονείς του όλο το τιμωρούν, αυτό είναι ανάξιο αγάπης ή είναι «κακό» παιδί. Πώς μπορεί λοιπόν ένα παιδί που νιώθει μη αγαπητό να αναπτύξει την αυτοεκτίμηση του;  Για το λόγο αυτό, θα αρχίσει να νιώθει πολύ αρνητικά συναισθήματα για τον ίδιο του τον εαυτό νιώθοντας πάντα πως είναι κατώτερος των άλλων. Ο ίδιος ακριβώς τρόπος σκέψης δημιουργείται και στα παραμελημένα παιδιά.
  3. Οι προσδοκίες των γονέων. Το τι περιμένουν οι γονείς από τα παιδιά τους καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το πόσο πολύ θα πιστέψουν τα ίδια στον εαυτό τους. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τα παιδιά καθρεπτίζονται στα μάτια των ενηλίκων. Όταν οι προσδοκίες είναι πολύ χαμηλές, τα παιδιά δε θα προσπαθήσουν να κάνουν κάτι καλύτερο από αυτό που περιμένουν οι γονείς.  Το ίδιο ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς, αφού το σχολικό περιβάλλον είναι η δεύτερη οικογένεια των παιδιών. Οι χαμηλές προσδοκίες των γονέων μπορούν επίσης να θεωρηθούν από το παιδί ως φταίξιμο δικό του και να κατηγορήσει τον εαυτό του πως δεν είναι αρκετά έξυπνο για να επιτύχει κάτι καλύτερο. Από την άλλη πλευρά, υπερβολικά υψηλές προσδοκίες των γονέων δημιουργούν στα παιδιά μεγάλο αίσθημα άγχους και την πεποίθηση ότι πρέπει σε όλα να είναι καλύτερα από τους άλλους, για να έχουν την αγάπη των γονιών τους.
  4. Η στάση των γονέων. Γονείς που δεν αφιερώνουν χρόνο στα παιδιά τους, που θέτουν όρους στην αγάπη και την αποδοχή των παιδιών τους, δημιουργούν στα παιδιά τους αίσθημα χαμηλής αξίας και αυτοεκτίμησης. Όταν για παράδειγμα κάνουν μία ζημιά ή ένα λάθος και αυτοί τα απορρίψουν, τα παιδιά νιώθουν αποτυχημένα μπροστά στα μάτια των γονιών τους. Η ενεργητική ακρόαση των παιδιών είναι εξίσου σημαντική. Όταν τα παιδιά νιώθουν θλίψη για κάποιο ζήτημα και ο γονέας δε δώσει σημασία, το παιδί νιώθει απόρριψη.
  5. Έλλειψη επιβράβευσης. Είναι πολύ σημαντικό για κάθε άνθρωπο, κάθε ηλικίας, να επιβραβεύεται για ό,τι κάνει καλά, καθώς και για κάθε προσπάθειά του.  Όταν νιώσει από τους γύρω του θαυμασμό και αποδοχή, τότε τείνει να προσπαθεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον. Επιπρόσθετα, νιώθει ικανός να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις της ζωής. Από την άλλη πλευρά, όταν δεν ακούει ποτέ «μπράβο» από τους γύρω του, νιώθει πως η προσπάθεια που κάνει δεν έχει καμία σημασία. Κατά συνέπεια, σταματάει να προσπαθεί για κάτι καλύτερο.
  6. Σχολικός εκφοβισμός. Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα φαινόμενα των τελευταίων ετών συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το σχολείο είναι πολύ σημαντικό στη δημιουργία υγιούς αυτοεκτίμησης του παιδιού. Όταν λοιπόν ένα παιδί στο σχολείο υπόκειται σε λεκτική ή/και  σωματική βία, η αυτοεκτίμησή του  βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο.  Για τον λόγο αυτό και ο σχολικός εκφοβισμός πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα.
  7. Η σύγκριση ανάμεσα στα αδέρφια. Πολύ γονείς κάνουν το λάθος να συγκρίνουν τα αδέρφια μεταξύ τους αναφορικά με τις σχολικές επιδόσεις, την εξωτερική εμφάνιση, τις κοινωνικές δεξιότητες, τα ταλέντα κ.α.  Όταν λοιπόν ένα παιδί νιώθει μία συνεχόμενη «απειλή» να προέρχεται από τον αδερφό, αρχίζει να νιώθει μεγάλο άγχος για την καθημερινή αυτή σύγκριση. Έτσι λοιπόν αρχίζει να νιώθει μειονεκτικά απέναντι στον “καλύτερο” αδερφό και να δημιουργεί μία εικόνα εαυτού, ως μη αγαπητού και κατώτερου από τους άλλους.  Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και οι γονείς οφείλουν να το θυμούνται και να μη δημιουργούν ανάμεσα στα αδέρφια ανταγωνιστικότητα και εχθρότητα.
  8. Μαθησιακές δυσκολίες. Παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα μάθησης πολύ συχνά αναπτύσσουν αρνητική εικόνα εαυτού και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ο λόγος είναι γιατί νιώθουν διαφορετικοί από τα υπόλοιπα παιδιά της τάξης, καθώς δε μπορούν να ολοκληρώσουν πολλά από αυτά που ζητάει ο εκπαιδευτικός.  Εάν το πρόβλημα δε γίνει αντιληπτό αρκετά νωρίς, σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί ένα γεγονός που καθορίζει τις μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές αδικώντας τις πραγματικές δυνατότητες του παιδιού.

 

Αναφορικά με την ύπαρξη του διαβήτη στη ζωή του παιδιού, γνωρίζουμε ότιστην έναρξητης ασθένειας είναι οι γονείς, συνήθως, που αναλαμβάνουν το χειρισμό και τη ρύθμιση του διαβήτη.Είναι πολύ σημαντικό να εξηγούν σε όποια ηλικία και αν βρίσκεται το παιδί τι συμβαίνει στον οργανισμό του και με ποιο τρόπο αντιμετωπίζουν κάθε διαβητική κατάσταση.Στο μεταβατικό στάδιο της ανάληψης του χειρισμού του διαβήτη από το ίδιο το παιδί, πολύ συχνά οι γονείς από το άγχος και την αγωνία τους, κατηγορούν ή υποτιμούν το παιδί για λάθος χειρισμούς, με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει ότι δεν είναι άξιο να χειριστεί το διαβήτη του και ότι είναι ανίκανο να τα καταφέρει. Ξεχνούν τα δικά τους λάθη και τη δική τους δυσκολία να κατανοήσουν το διαβήτη.

Θα πρέπει να θυμούνται ότι η «κατάκτηση της χώρας του διαβήτη» είναι μια συνεχόμενη μάχη και χρειάζεται χρόνο, κατανόηση και συνεργασία με όλη την οικογένεια αλλά και την ιατρική ομάδα.

Καθώς οι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν ένα παιδί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι πολλοί και ποικίλοι, οι γονείς οφείλουν να είναι κοντά στα παιδιά τους, οπότε σε περίπτωση που παρατηρήσουν κάποια από τα συμπτώματα της χαμηλής αυτοεκτίμησης (φόβος, απαισιοδοξία, εξάρτηση από τους γονείς, αναβλητικότητα) να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού.