Σακχαρώδης Διαβήτης και Άνοια. Μια σχέση δραματική, ισχυρή και δυστυχώς αθόρυβη.. Υπάρχει πρόληψη και θεραπεία;

1591

Οι επιδράσεις του διαβήτη στην εγκεφαλική λειτουργία άρχισαν να απασχολούν την ιατρική βιβλιογραφία την τελευταία 15ετία, κυρίως μαζί με τη σημαντική βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης των ατόμων με διαβήτη και τη μείωση των υπόλοιπων επιπλοκών.

Μεταβολές στην εγκεφαλική δομή και λειτουργία είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, διότι η άνοια και η γνωσιακή δυσλειτουργία έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα της ζωής.

Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες απο παλιά έχουν δείξει ότι τόσο η αγγειακή άνοια (VAD),  όσο και η άνοια τύπου ALZHEIMER’S  (AD) είναι πιό συχνές σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2.

Ο ΣΔ  διπλασιάζει σχεδόν τον κίνδυνο για άνοια τύπου ALZHEIMER’S  (AD)  και αγγειακή άνοια (VAD), σε πολλές μελέτες σε ηλικιωμένους.  Είναι δυνατόν στους διαβητικούς να συνυπάρχουν AD και VAD.
Διαβήτης: ισχυρή συσχέτιση με Άνοια

Γνωστική δυσλειτουργία σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1922. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, οι οποίοι ήταν «ελεύθεροι από οξέωση, αλλά συνήθως όχι από υψηλά σάκχαρα”, βρέθηκαν να έχουν μειωμένη μνήμη και συγκέντρωση, σε σύγκριση με τους μάρτυρες.

Η πιο συχνή άνοια στους διαβητικούς είναι η αγγειακή άνοια (VAD) στις πιο πολλές μελέτες και αποδίδεται στα μικρά αγγειακά εγκεφαλικά και στη μικρο-αγγειοπάθεια, που συμβαίνουν αθόρυβα και ασυμπτωματικά στη λευκή ουσία του εγκεφάλου για συχνά μεγάλο χρονικό διάστημα (10-20 έτη).

Σε Σουηδική μελέτη, από τα εθνικά τους αρχεία για ασθενείς με ΣΔ2, μία κακή ρύθμιση (A1c άνω του 10%), αύξησε σημαντικά το ποσοστό της άνοιας. Δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος άνοιας σε ρύθμιση A1c <6,7%, αλλά αυξάνεται αισθητά όσο αυξάνουν οι τιμές του σακχάρου και φυσικά της A1c, παράλληλα.
Ρύθμιση Διαβήτη και σχέση με Άνοια  

  • Υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ γλυκόζης νηστείας (FBG) και άνοιας. Ακόμα και υψηλά φυσιολογικά σάκχαρα νηστείας (προδιαβήτης) έχουν αυξημένη συσχέτιση, ανεξαρτήτως των υπολοίπων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου.
  • Έχει ενοχοποιηθεί συσχέτιση  ακραίων επιπέδων γλυκόζης στο αίμα (συχνές υπερ-υπογλυκαιμίες), με κίνδυνο αυξημένης άνοιας στους ηλικιωμένους με ΣΔ2.
  • H άνοια προτιμά διαβητικούς καπνιστές, με υψηλή πίεση, υπερλιπιδαιμία και ιδίως, όσους υποφέρουν από καρδιακή νόσο.
  • Μικρές γνωσιακές και πνευματικές βλάβες είναι παρούσες στα πρώιμα στάδια του ΣΔΤ2, σε ασθενείς που καπνίζουν ή έχουν ήδη ιστορικό καρδιαγγειακών επιπλοκών.
  • Η υπέρταση, o ΣΔΤ2, αλλά και η διάρκεια της νόσου, συνδέονται με αλλαγές στον εγκέφαλο και αυτό φαίνεται ότι έχει αθροιστική δράση στη μείωση της εγκεφαλικής λειτουργίας.
  • Υπεργλυκαιμία και υψηλότερα επίπεδα HBA1c συνδέονται με χαμηλότερη γνωσιακή λειτουργία (Μελέτη ACCORD).

Ο κίνδυνος για άνοια, είναι μεγαλύτερος όταν ο ΣΔ συμβαίνει σε μέση παρά σε προχωρημένη ηλικία

 

‘Ανοια.. Συμπτώματα

  • Σύγχυση και απώλεια πρόσφατης μνήμης
  • Χαμένος ή περιπλανώμενος σε μέρη αρκετά οικεία πριν
  • Περπάτημα με κοντά, γρήγορα, «ανακατεμένα» βήματα
  • Ακράτεια ούρων ή κοπράνων
  • Συναισθηματικές μεταπτώσεις σε ακατάλληλες στιγμές
  • Δυσκολία να ακολουθήσουν οδηγίες
  • Δυσκολία να χειρισθούν τα χρήματα

Ποια είναι τα Στάδια μεταβολών και έκπτωσης της νοητικής λειτουργίας ;

Αρχικά Χωρίς συμπτώματα. Ακολουθεί φυσιολογική γνωστική γήρανση, επιδεινούμενη υποκειμενική γνωστική γήρανση που οδηγεί σε ήπιες νευρογνωστικές Διαταραχές. Τελικό στάδιο, σημαντικές νευρογνωστικές διαταραχές, δηλαδή άνοια.

 

Διαβητικοί τύπου 1 και Άνοια. Η σημασία της ευγλυκαιμίας

Από μελέτες σε διαβητικούς τύπου 1 βρέθηκαν τα εξής:

Μειώσεις σε μετρήσεις ψυχοκινητικών και αντανακλαστικών ικανοτήτων μπορεί να παρατηρηθούν και σε μεσήλικες.

Αυτές οι νευρογνωστικές αλλαγές συσχετίζονται με: μείωση στη λευκή ουσία του εγκεφάλου ή διαφοροποίηση της μικροδομής της λευκής ουσίας. Μείωση στην πυκνότητα της φαιάς ουσίας σε περιοχές του εγκεφάλου συσχετιζόμενες με την επεξεργασία της ομιλίας και τη μνήμη.

Έχει βρεθεί γενικευμένη ατροφία σε τύπου 1 νέους ενήλικους με  μακρά διάρκεια διαβήτη. Το τμήμα του εγκεφάλου που φαίνεται ότι σχετίζεται με τη μνήμη και ονομάζεται ιππόκαμπος, επηρεάζεται ιδιαίτερα τόσο από τις μεταβολές της πιέσεως (υπερτασικοί ασθενείς), όσο και από τις μεταβολές του σακχάρου (υπεργλυκαιμία η υπογλυκαιμία στον ΣΔ). Όταν αυτό συμβαίνει συχνά και σε μεγάλη διάρκεια χρόνου, ιδίως σε ευαίσθητες ηλικίες (μικρά παιδιά τύπου 1 ή ηλικιωμένοι με ΣΔ), τότε οι βλάβες στον εγκέφαλο μπορεί να γίνουν σημαντικές.

 

Υψηλού κινδύνου ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, για εμφάνιση αυτών των δομικών μεταβολών του εγκεφάλου, αποτελούν:

  • Ασθενείς με χρόνια υπεργλυκαιμία (υψηλοί μέσοι όροι σακχάρου)
  • Ασθενείς με έναρξη της νόσου νωρίς (μικρότεροι απο 7 ετών)
  • Ασθενείς με υποτροπιάζουσες σοβαρές υπογλυκαιμίες

Ο εγκέφαλος των παιδιών είναι πιο ευάλωτος από τους ενήλικες (παιδιά με ηλικία έναρξης <7 χρόνων έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι εκείνα μεγαλύτερης ηλικίας McCrimmon RJ et al. Lancet 2012; 379:2291-9

 

ΣΔΤ2 – 2πλάσια επίπτωση Αγγειακής Άνοιας – Αιτίες. Υπάρχει Πρόληψη

Οι διαβητικοί έχουν αυξημένους παράγοντες αγγειακού κινδύνου, όπως προηγούμενο καρδιαγγειακό ιστορικό, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, παχυσαρκία σε σχέση με τους συνομήλικούς τους.

Ανεξάρτητοι παράγοντες αυξημένης επίπτωσης απώλειας μνήμης έχουν βρεθεί σε πολλές μελέτες τα υψηλά τριγλυκερίδια, η χαμηλή HDL και ο ΣΔ.

 

Σε αναδρομική μελέτη, σε αρχεία Αμερικανών Βετεράνων με ΣΔΤ2, ηλικίας άνω των 65 ετών, κύριοι παράγοντες κινδύνου για άνοια βρέθηκαν:

  • ηλικία,
  • φυλή, μαύρη φυλή σε σχέση με λευκή
  • διάρκεια διαβήτη >5 χρόνια

Παράγοντες προστατευτικοί ήταν:

  • χρήση αντιδιαβητικού από του στόματος
  • χρήση στατινών (HMG-COA Reductase Innibators)
  • καμία διαφορά με χρήση ή μη ινσουλίνης

έγκαιρη και επιτυχής ρύθμιση του σακχάρου και των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, μαζί με αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής, λειτουργεί απόλυτα ικανοποιητικά στην πρόληψη της αγγειακής άνοιας στο διαβήτη.

 

Πιθανοί λόγοι αυξημένης συσχέτισης διαβήτη τύπου 2 και άνοιας (Αγγειακής-Alzheimer’s):

Ο ΣΔΤ 2 σχετίζεται ευθέως ανάλογα με πνευματική έκπτωση και 2πλάσιο κίνδυνο νόσου Alzheimer’s (AD).

Σε αναλύσεις, ακόμα και όταν γίνεται εξομοίωση των λοιπών παραγόντων κινδύνου, οι διαβητικοί εξακολουθούν να έχουν αυξημένη συσχέτιση με άνοια.

Εμμένουσα υπεργλυκαιμία φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εγκεφαλική δυσλειτουργία. Αρκετές μελέτες συσχετίζουν την καλή γλυκαιμική ρύθμιση με τη βελτίωση της πνευματικής λειτουργίας και τη μείωση του κινδύνου.

Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για την υπογλυκαιμία!

Η υπογλυκαιμία είναι συνδεδεμένη με γνωστική δυσλειτουργία κατά αμφίδρομο τρόπο. Η γνωστική έκπτωση αυξάνει τον μετέπειτα κίνδυνο υπογλυκαιμίας και ένα ιστορικό σοβαρών υπογλυκαιμιών συνδέεται με τη συχνότητα εμφάνισης της άνοιας.

Γηραιότεροι ασθενείς έχουν μειωμένη αντίληψη, άρα και υψηλότερο κίνδυνο υπογλυκαιμίας.

Το ερώτημα λοιπόν, αν η παρατηρούμενη αυξημένη επίπτωση άνοιας στους διαβητικούς οφείλεται εν μέρει στους πολλαπλούς παράγοντες καρδιακού κινδύνου και εν μέρει στην ηλικία ή αποτελεί διαδικασία άμεσα συσχετιζόμενη με το διαβήτη που έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια νωρίτερα από την εμφάνιση του ΣΔ, δεν έχει ακόμη απαντηθεί.

Το πιθανότερο είναι ότι ΣΔ, ηλικία και παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου αποτελούν απλά έναν επικίνδυνο συνδυασμό…

 

Άνοια – Διαβήτης – Θετικό Μήνυμα

Mέτρια σωματική άσκηση στους ηλικιωμένους, όπως περπάτημα 40’, 3 φορές την εβδομάδα, έχει δείξει ότι αυξάνει το μέγεθος του ιππόκαμπου και βελτιώνει τη μνήμη μετά από 1 χρόνο άσκησης.

Θεραπεία φαρμακευτική των παραγόντων κινδύνου, κυρίως υπέρταση και δυσλιπιδαιμία, πιθανή χορήγηση αντιπηκτικών παραγόντων και φυσικά διακοπή καπνίσματος, όχι μόνο λειτουργεί προληπτικά αλλά φαίνεται ότι μπορεί να καθυστερήσει ή και να σταθεροποιήσει την εξέλιξη της γνωστικής έκπτωσης

 

Διαβήτης καιΆνοια – Επίλογος

Η σχέση ΣΔ και άνοιας είναι στενή, σε όλες σχεδόν τις μελέτες.

Το θετικό μήνυμα είναι ότι υπάρχουν  ήδη πολλές γνώσεις που αποδεικνύονται εφικτές για να προλάβουμε ή τουλάχιστον να καθυστερήσουμε και να βελτιώσουμε τα συμπτώματα της άνοιας.

Διατροφή, κάπνισμα, φυσική κατάσταση, καλή ρύθμιση από νωρίς του ΣΔ, χωρίς υπογλυκαιμίες, επιτυχής θεραπεία συν-νοσηροτήτων (υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα, παχυσαρκία), παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και εξέλιξη τόσο της VAD όσο και της AD στο ΣΔ.