Όλοι γνωρίζουμε ότι το πρώτο βήμα στη ρύθμιση του διαβήτη είτε του τύπου 1 είτε του τύπου 2 είτε άλλων τύπων, όπως είναι ο διαβήτης κύησης, ο διαβήτη LADA, είναι η σωστή διατροφή και η διαμόρφωση μιας υγιούς διατροφικής συμπεριφοράς. Η διατροφή ακολουθεί σχεδόν τις ίδιες βασικές αρχές σε κάθε περίπτωση διαβήτη.

Στην περίπτωση όμως του ινσουλινοεξαρτώμενου διαβήτη (τύπου 1), ένα από τα βασικά βοηθήματα για την καλύτερη εκπαίδευση του ασθενούς αλλά και για την επίτευξη της καλύτερης γλυκαιμικής ρύθμισης υπάρχει το σύστημα των ισοδυνάμων της τροφής, αλλά και πιο ειδικά, το σύστημα των ισοδυνάμων των υδατανθράκων που έχουν δημιουργηθεί για τον καλύτερο σχεδιασμό των διαιτολογίων των ατόμων με διαβήτη, αλλά και την καλύτερη κάλυψη της τροφής με ινσουλίνη.

Η ρύθμιση του σακχάρου απαιτεί από το διαβητικό άτομο να καθορίσει το διαιτολόγιό του με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτει τις ενεργειακές και μεταβολικές του ανάγκες, αλλά ταυτόχρονα, έτσι ώστε να καλύπτει τα υδατανθρακούχα (κατά κύριο λόγο) τρόφιμα με την ικανή ποσότητα ινσουλίνης αποφεύγοντας τη μεταγευματική υπο-και υπεργλυκαιμία. Ο σωστός καταμερισμός των θρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη) στα γεύματα της ημέρας είναι απαραίτητος, ειδικότερα για τα τρόφιμα που είναι πηγές υδατανθράκων.

Τα ισοδύναμα της τροφής χωρίζονται σε έξι κατηγορίες και στην κάθε μία ομάδα-κατηγορία ισοδυνάμων ανήκουν τρόφιμα που κατατάσσονται σε αυτή, λόγω της παρόμοιας σύνθεσης και θερμιδικής περιεκτικότητάς τους. Το σύστημα των ισοδυνάμων κατατάσσει τα τρόφιμα ανάλογα με την περιεκτικότητα τους στα 3 βασικά μακροθρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, λίπος, πρωτεΐνες) και λιγότερο ως προς τα μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία).

Στο πλαίσιο του συστήματος ανταλλαγής (exchange system), τα τρόφιμα χωρίζονται λοιπόν στις έξι κύριες ομάδες αλλά και σε υποομάδες – τα αμυλούχα, τα φρούτα, το γάλα, το κρέας, τα γλυκά, τα λίπη και ελεύθερα τρόφιμα – όπου τα τρόφιμα εμπίπτουν σε μία από τις βασικές κατηγορίες.  Το άτομο με ΣΔ μπορεί να ανταλλάξει τρόφιμα μέσα σε μια ομάδα, επειδή είναι αντίστοιχα, όσον αφορά την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν το σάκχαρο. Οι αντικαταστάσεις ανάμεσα στα τρόφιμα της ίδιας ομάδας κρατάει σταθερό το θερμιδικό και θρεπτικό περιεχόμενο της δίαιτας, ενώ αντίθετα, η αντικατάσταση ανάμεσα σε ισοδύναμα από διαφορετικές ομάδες ανατρέπει αυτές τις ισορροπίες.

Ο διαιτολόγος μπορεί να συστήσει έναν ορισμένο αριθμό των ισοδυνάμων από κάθε ομάδα τροφίμων, με βάση τις ατομικές ανάγκες του κάθε ατόμου και μαζί θα αποφασίσουν τον καλύτερο τρόπο για τη διάδοση των αντικαταστάσεων όλη την ημέρα. Τα ισοδύναμα τροφίμων προσφέρουν έτσι τη δυνατότητα ανταλλαγής και συμβάλλουν στη μεγαλύτερη ποικιλία στο καθημερινό σας διαιτολόγιο.

Στην κάθε ομάδα περιλαμβάνονται τρόφιμα που περιέχουν τις ίδιες αναλογίες των βασικών θρεπτικών συστατικών. Αντικαθιστώντας έτσι τα τρόφιμα από άλλα της ίδιας ομάδας επιτυγχάνεται η ποικιλία της διατροφής σας χωρίς όμως να αλλάξει η περιεκτικότητα του ημερήσιου διαιτολογίου σας σε θρεπτικά συστατικά.

Αναλυτικά, τα ισοδύναμα υδατανθράκων (τροφίμων που είναι πηγές υδατανθράκων και απαιτούν κάλυψη από ινσουλίνη) είναι τα παρακάτω:

Ομάδα 1:  Γάλα και προϊόντα του (γάλα, γιαούρτι) όπου ένα ισοδύναμο περιέχει 12 γρ. υδατάνθρακες, 8 γρ. πρωτεΐνες και ποσότητα λίπους που ποικίλλει.

­­­­­­­­­­Ομάδα 2:  Λαχανικά,  όπου ένα ισοδύναμο αντιστοιχεί σε ½  φλιτζάνι του τσαγιού βρασμένα λαχανικά ή 1 φλιτζάνι ωμά λαχανικά και περιέχει 5 γρ. υδατάνθρακες,         2 γρ. πρωτεΐνες, 25 θερμίδες και 1 – 4 γρ. φυτικών ινών.  Να επισημάνουμε, ότι τα αμυλούχα λαχανικά (αρακάς, φασολάκια, καλαμπόκι) αναφέρονται στα ισοδύναμα του ψωμιού.

Ομάδα 3: Φρούτα και χυμοί, όπου ένα ισοδύναμο αντιστοιχεί σε 15 γρ. υδατάνθρακες και 60 θερμίδες. Τα γραμμάρια που αναφέρονται περιλαμβάνουν τη φλούδα και τα κουκούτσια.

Ομάδα 4:  Ψωμί, δημητριακά, όσπρια και αμυλούχα λαχανικά, όπου ένα ισοδύναμο περιέχει 15 γρ. υδατάνθρακες, 3 γρ. πρωτεΐνες, 0 – 1 γρ. λίπος και 80 θερμίδες.