Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και παιδί

214

Τι πρέπει να προσέχουμε;

Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) τύπου 1 είναι μια από τις πιο κοινές μεταβολικές διαταραχές στα παιδιά και εμφανίζεται σε περίπου 2 ανά 1.000 παιδιά σχολικής ηλικίας. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (ΔΑ) είναι μία από τις πιο σημαντικές επιπλοκές του ΣΔ τύπου 1 και αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης σε νεαρούς ενήλικες, καθώς προσβάλλει τον αμφιβληστροειδή χιτώνα στο πίσω μέρος του ματιού.

 

Η ΔΑ είναι σπάνια στα παιδιά, λόγω του μεγάλου σχετικά χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί μεταξύ της εμφάνισης του ΣΔ και της εκδήλωσης ΔΑ. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε την εξέλιξη της ΔΑ κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία, καθώς και τις διαθέσιμες θεραπείες, ώστε να αποφύγουμε τυχόν απώλεια όρασης.

 

Μέχρι πρόσφατα, τα παιδιά νοσούσαν σχεδόν αποκλειστικά από ΣΔ τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενο). Ωστόσο, λόγω της αύξησης της παχυσαρκίας στον παιδιατρικό πληθυσμό, ο ΣΔ τύπου 2 (με αντίσταση στην ινσουλίνη) είναι πλέον πολύ συχνός στα παιδιά και αποτελεί το 8-45% όλων των περιπτώσεων ΣΔ στη νεανική ηλικία.

 

Τι είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (ΔΑ)

Η πορεία της ΔΑ ακολουθεί τα εξής στάδια: Η πρώιμη μη παραγωγική ΔΑ χαρακτηρίζεται από αλλαγές στην ροή του αίματος του αμφιβληστροειδούς και άλλες μικροαγγειακές αλλαγές, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε ισχαιμία, μικροαιμορραγίες, μικροανευρύσματα, και διαρροή υγρού εντός του αμφιβληστροειδούς (Εικόνα 1). Πιο σοβαρή μη παραγωγική ΔΑ χαρακτηρίζεται από ενδοαμφιβληστροειδικές μικροαγγειακές ανωμαλίες, πιο εκτεταμένες αιμορραγίες και μεταβολές της φλεβικής διαμέτρου. Η παραγωγική ΔΑ χαρακτηρίζεται από παραγωγή νεοαγγείων είτε στον οπτικό δίσκο, είτε αλλού στον αμφιβληστροειδή (Εικόνα 2). Η παραγωγική ΔΑ μπορεί να προκαλέσει απώλεια όρασης από αιμορραγία του υαλώδους ή συστολή του ινοαγγειακού ιστού με επακόλουθη αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου παραγωγικής ΔΑ, απαιτείται άμεση επέμβαση με λέιζερ (φωτοπηξία). Τέλος, το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας που μπορεί να μειώσει την όραση, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ΔΑ.

 

 

Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της ΔΑ

Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση της ΔΑ στα παιδιά είναι η διάρκεια του ΣΔ και ο γλυκαιμικός έλεγχος (τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, HbA1c).

 

Διάρκεια του ΣΔ

Η ΔΑ εξελίσσεται αργά. Το ποσοστό εμφάνισης ΔΑ είναι μεταξύ 5% και 44% μετά από 5 χρόνια ΣΔ τύπου 1, περίπου 50% μετά από 10 χρόνια, ενώ αγγίζει το 100% μετά από 20 χρόνια από τη διάγνωση της νόσου. Υπάρχουν αναφορές ήπιας ΔΑ σε παιδιά με διάρκεια νόσου 1 έως 2 χρόνια, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η διάρκεια είναι 3 ή περισσότερα χρόνια, και τυπικά περίπου 8 έως 10 χρόνια πριν από την ανάπτυξη ΔΑ.

 

Ηλικία

Η επίδραση της ηλικίας στην ανάπτυξη ΔΑ συνδέεται με τη διάρκεια της ασθένειας (ασθενείς με μεγαλύτερη διάρκεια είναι συνήθως μεγαλύτεροι σε ηλικία). Παιδιά ηλικίας κάτω των 10 χρόνων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 διατρέχουν ελάχιστο κίνδυνο για την ανάπτυξη σημαντικών οφθαλμικών επιπλοκών. Γενικά είναι πολύ σπάνιες οι περιπτώσεις ΔΑ πριν από την ηλικία των 10 ετών, ενώ περιπτώσεις παραγωγικής διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας πρακτικά δεν έχουν αναφερθεί κατά την πρώτη δεκαετία της ζωής.

 

Εφηβεία

Επίσης, η ΔΑ εμφανίζεται πολύ συχνότερα στα μετεφηβικά χρόνια (>15 ετών), καθώς ο κίνδυνος εμφάνισης είναι κατά 4.8 φορές πιο αυξημένος στη μετεφηβική ηλικία σε σχέση με παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας με την ίδια διάρκεια νόσου. Η συσχέτιση αυτή με την εφηβεία οφείλεται τόσο στις αλλαγές που συμβαίνουν στο μεταβολικό προφίλ του οργανισμού, όσο και στην ελάττωση της συμμόρφωσης των ασθενών.

 

Γλυκαιμικός έλεγχος

Ο καλός έλεγχος της τιμής της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης είναι ίσως πιο δύσκολος σε σχέση με τους ενήλικες, καθώς επηρεάζεται από μια σειρά αλλαγών που συμβαίνουν στα παιδιά και τους εφήβους: ορμονικές διακυμάνσεις, πιθανές ψυχολογικές επιπτώσεις λόγω εφηβείας ή αύξησης βάρους, διατροφικά προβλημάτα και ανάγκη για ειδική διατροφή. Γι’ αυτό και απαιτείται υποστήριξη όχι μόνο από την οικογένεια, αλλά και το σχολείο, καθώς και τους συνομήλικους.

 

Ο αυστηρός γλυκαιμικός έλεγχος στη μείωση του ποσοστού των επιπλοκών αξιολογήθηκε στα πλαίσια μιας μεγάλης μελέτης (Diabetes Control and Complications Trial, DCCT), η οποία κατέδειξε σαφώς τα πλεονεκτήματα της βελτίωσης του γλυκαιμικού ελέγχου και της μείωσης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης στη μείωση του ποσοστού επιπλοκών λόγω ΔΑ. Ο κίνδυνος της αμφιβληστροειδοπάθειας μειώθηκε κατά 53% σε παιδιά 13-17 ετών που δεν εμφάνιζαν αμφιβληστροειδοπάθεια κατά την έναρξη της μελέτης. Επίσης ο κίνδυνος εξέλιξης της αμφιβληστροειδοπάθειας μειώθηκε κατά 70% σε παιδιά που παρουσίαζαν ήδη αμφιβληστροειδοπάθεια κατά την έναρξη της μελέτης.

 

Κάθε πότε πρέπει να ελέγχεται ένα παιδί με ΣΔ;

Ο πρώτος οφθαλμολογικός έλεγχος σε όλα τα παιδιά με διαβήτη πρέπει να γίνεται 5 χρόνια μετά τη διάγνωση της νόσου και μετά κάθε χρόνο σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας. Η εξέταση είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει οπωσδήποτε βυθοσκόπηση υπό μυδρίαση και πιθανόν φλουοροαγγειογραφία. Μικροαιμορραγίες και μικροανευρύσματα είναι συνήθως οι πιο πρώιμες αλλοιώσεις που μπορεί να εμφανιστούν και χωρίς απώλεια όρασης, εκτός κι αν συνυπάρχει οίδημα ωχράς κηλίδας. Μια νέα μη επεμβατική μέθοδος εξέτασης, η οπτική τομογραφία συνοχής, δίνει τη δυνατότητα πρώιμης ανίχνευσης ακόμη και υποκλινικών αλλοιώσεων, ειδικά στην περιοχή της ωχράς (Εικόνα 3).

 

Επίσης, επειδή τα παιδιά με ΣΔ τύπου 1 διατρέχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο απώλειας όρασης κατά τη διάρκεια της ζωής τους, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον εντοπισμό άλλων αιτίων απώλειας όρασης, που είναι δυνητικά θεραπεύσιμες, όπως η αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι).

 

Θεραπεία της ΔΑ στα παιδιά

Δεν υπάρχουν δυστυχώς πολλά στοιχεία για τη θεραπεία της ΔΑ στα παιδιά. Επειδή οι πρώτες βλάβες στη ΔΑ συνήθως εμφανίζονται μετά από 5 χρόνια από τη διάγνωση, η κλινική ΔΑ είναι εξαιρετικά σπάνια πριν την εφηβεία, και πολύ λίγα παιδιά έχουν ΔΑ που να απαιτεί θεραπεία. Σε περιπτώσεις παραγωγικής ΔΑ και οιδήματος ωχράς εφαρμόζεται εστιακή ή παναμφιβληστροειδική λέιζερ φωτοπηξία, ενώ σε πιο βαριές περιπτώσεις πιθανόν να χρειαστεί και χειρουργείο. Πρόσφατα εγκρίθηκε η χρήση αντι-αγγειογενετικών παραγόντων στο διαβητικό οίδημα ωχράς ενηλίκων. Ωστόσο δεν έχει εγκριθεί ακόμη για παιδιατρική χρήση.

 

Συμπεράσματα

Παρόλο που η ΔΑ είναι σπάνια στα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη, η τακτική παρακολούθηση είναι απαραίτητη, δεδομένης της προοδευτικής φύσης της νόσου και του χρόνιου χαρακτήρα της υποκείμενης υπεργλυκαιμίας. Η πιο σημαντική παρέμβαση παραμένει η πρόληψη, μέσω της τήρησης αυστηρού γλυκαιμικού ελέγχου χωρίς επεισόδια υπογλυκαιμίας.