Ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών, κυρίως αγόρια, που ξεκινούν το δημοτικό σχολείο θα έχουν δυσκολίες στην κατάκτηση δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη γραφή και την ανάγνωση εξαιτίας μιας δυσκολίας που φέρει το – γνωστό πλέον – όνομα «δυσλεξία». Το παιδί με διαβήτη δεν έχει μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι τα άλλα παιδιά να εμφανίσει δυσλεξία, ούτε ο διαβήτης αποτελεί ένδειξη μιας τέτοιου είδους δυσκολίας.
Η δυσλεξία είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που εκδηλώνεται όταν το παιδί μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει και έχει οργανικό υπόστρωμα.
Με την κατάλληλη και έγκαιρη παρέμβαση, τα συμπτώματα και κυρίως οι συνέπειές της στη μαθητική αλλά και την υπόλοιπη ζωή του παιδιού με δυσλεξία, αμβλύνονται.
Τα συμπτώματα της δυσλεξίας εμφανίζονται συνήθως στο τέλος της πρώτης τάξης ή στην αρχή της δευτέρας όταν το παιδί έχει «διδαχθεί» ικανοποιητικά ανάγνωση και γραφή και αφορούν τη μία ή και τις δύο αυτές λειτουργίες.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα στην ανάγνωση είναι η απαλοιφή, η αντικατάσταση, η μετάθεση λέξεων ή τμήματος της λέξης, η αντικατάσταση λέξης με άλλη με οπτική ή σημασιολογική συνάφεια («κατσαρίδα» αντί «καραβίδα», «αυτοκίνητο» αντί «αμάξι»), η υπερπήδηση μιας ολόκληρης γραμμής ή λέξης, η αργή και κοπιαστική ανάγνωση, η υπερβολική ενασχόληση με την αποκωδικοποίηση των γραπτών συμβόλων-λέξεων, η δυσκολία στη κατανόηση του κειμένου. Στη γραφή, τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι η αντικατάσταση γραμμάτων από άλλα με οπτική συνάφεια (π.χ. το «ρ» από το «σ», το «μ» από το «η»), η «καθρεφτική» γραφή γραμμάτων (π.χ. το «ε» γράφεται σαν «3» το «ρ» σαν «q»), η παράληψη μέρους της λέξης ή ολόκληρης λέξης, η συνένωση λέξεων, οι μεταθέσεις στη σειρά των γραμμάτων μέσα στη λέξη, η αντικατάσταση συμφώνων από άλλα με ακουστική συνάφεια (π.χ. «φ»-«θ»), η δυσκολία διατήρησης ευθείας γραμμής στη γραφή, ο κακός γραφικός χαρακτήρας. Παιδιά με δυσλεξία έχουν επίσης δυσκολίες στη συγκέντρωση, στην οργάνωση, στην απομνημόνευση, στην αυτοματοποίηση κανόνων, επεξεργάζονται με αργή ταχύτητα γλωσσικό υλικό, μπορεί να έχουν δυσκολίες στον προσανατολισμό στο χώρο ή το χρόνο και δυσκολίες στη μνήμη εργασίας.
Παρά τη φυσιολογική ή την υψηλή νοημοσύνη τους χρειάζονται περισσότερο χρόνο από τα άλλα παιδιά για να κάνουν τις ίδιες σχολικές εργασίες. Συνήθως εμφανίζουν εξαιρετικές ικανότητες σε δραστηριότητες που απαιτούν δημιουργική σκέψη, φαντασία, ικανότητες εύρεσης μη συμβατικών λύσεων.
Πίσω από όλα αυτά τα συμπτώματα υπάρχουν δυσλειτουργίες που σχετίζονται με την πρόσληψη, κωδικοποίηση και επεξεργασία ακουστικών και οπτικών ερεθισμάτων, δυσκολίες σε δεξιότητες φωνολογικής επίγνωσης, δυσκολίες στην άμεση λεκτική μνήμη και στην ανάκληση φωνολογικών πληροφοριών από τη μνήμη, ειδικά κάτω από πίεση χρόνου.
Ενώ η εκδήλωση των συμπτωμάτων χρονικά ταυτίζεται με την ηλικία που τα παιδιά εξελίσσουν τις ικανότητές τους στην ανάγνωση και τη γραφή υπάρχουν σημάδια από την προσχολική ηλικία που μπορεί να υποδηλώνουν την εμφάνιση της δυσλεξίας.
Επειδή η δυσλεξία σχετίζεται με μία δυσλειτουργία του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας, παιδιά με αργή εξέλιξη στην ομιλία ή το λόγο ή παιδιά που ξεκινούν την πρώτη τάξη χωρίς να έχουν λύσει τα προβλήματα στην ομιλία ανήκουν σε μία ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης δυσκολιών στο γραπτό λόγο.
Στην ίδια ομάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν και παιδιά με δυσκολίες σε δεξιότητες φωνολογικής επίγνωσης (π.χ. κατηγοριοποίηση λέξεων σε ομάδες με βάση τον αρχικό φθόγγο της λέξης, αναγνώριση συγκεκριμένων φθόγγων μέσα σε μία λέξη, εύρεση λέξεων που ομοιοκαταληκτούν). Άλλα σημάδια μπορεί να είναι οι δυσκολίες προσανατολισμού, η δυσκολία συγκέντρωσης, η έλλειψη ρυθμού, οι δυσκολίες στις λεπτές κινήσεις.
Έγκαιρη διάγνωση της δυσλεξίας σημαίνει έγκαιρη παρέμβαση και κατά συνέπεια γρηγορότερη αποκατάσταση των δυσκολιών και πρόληψη της σχολικής αποτυχίας και των συναισθηματικών συνεπειών που αυτή μπορεί να συνεπάγεται.
Η πρόληψη των συναισθηματικών συνεπειών έχει ιδιαίτερη σημασία για το παιδί με διαβήτη για να μην αισθανθεί ότι «βάλλεται» από μία ακόμη δυσκολία, μαθησιακού τύπου αυτή τη φορά. Επίσης, ο ειδικός θεραπευτής θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στον τρόπο διαχείρισης της δυσκολίας ώστε να διατηρηθεί η θετική εικόνα του παιδιού για τον εαυτό του και η υψηλή του αυτοπεποίθηση.
