H κάνναβη, από το 1961, κατηγοριοποιήθηκε στις απαγορευμένες ουσίες γεγονός που, μεταξύ άλλων, περιόρισε σημαντικά την έρευνα σχετικά με τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Ωστόσο, στην ιατρική επιστήμη τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα οδηγούν συχνά σε επαναπροσδιορισμό των θεραπευτικών αλλά και των πολιτικών αποφάσεων και σε αλλαγή των εφαρμοζόμενων πρακτικών. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, η νομιμοποίηση της ιατρικής χρήσης της κάνναβης αναδύθηκε ως θέμα επικαιρότητας.

Το φυτό της κάνναβης περιέχει πάνω από 140 διαφορετικές ουσίες, τα κανναβιδοειδή. Ερευνητικά δεδομένα πιστοποιούν τις θεραπευτικές ιδιότητες μιας από αυτές τις ουσίες, της κανναβιδιόλης, η χρήση της οποίας έχει πάρει άδεια χορήγησης για κάποιες παθήσεις (παρενέργειες της χημειοθεραπείας σε περιπτώσεις καρκίνου, σε κάποιες μορφές επιληψίας, στον χρόνιο πόνο, στη σκλήρυνση κατά πλάκας), ενώ σημαντικός αριθμός μελετών αφορούν την πιθανή θεραπευτική χορήγησή της και σε άλλα νοσήματα.

Αντιθέτως, η τετρα-υδροκανναβιδόλη είναι μια ψυχοδραστική ουσία με επιβλαβείς συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό ανάλογα με την περιεκτικότητά της στα προϊόντα που κυκλοφορούν. Όλο και περισσότερες χώρες διεθνώς έχουν νομοθετήσει τη νόμιμη καλλιέργεια, παραγωγή και διάθεση της κάνναβης και των παραγώγων της για ιατρική χρήση. Σε κάποιες χώρες η νομιμοποίηση της κάνναβης επεκτείνεται και στην ψυχαγωγική χρήση θεωρώντας ότι η ποινική προσέγγιση, δηλαδή η δίωξη και η φυλάκιση στιγματίζει, περιθωριοποιεί, δεν διαμορφώνει αποτρεπτική συμπεριφορά και έχει υπερ-πολλαπλάσιο οικονομικό κόστος. 

Η κάνναβη είναι η πλέον χρησιμοποιούμενη παράνομη ουσία στην Ευρώπη: 88 εκ. (πάνω από 25% του πληθυσμού) ενηλίκων ηλικίας 15-64 ετών έχουν δοκιμάσει κάνναβη και περίπου 1% των ενηλίκων είναι καθημερινοί χρήστες. Στην Ελλάδα, το 13% των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κάνουν χρήση κάνναβης, ενώ το 12% των Αθηναίων κάνει χρήση κάνναβης σύμφωνα με ανάλυση των λυμάτων στην Ψυττάλεια από έρευνα στο Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ, η οποία έδειξε ότι την τριετία 2015-2017 καταναλώνονταν 380-400 κιλά κάνναβης κάθε εβδομάδα στην Αθήνα!

Η επικινδυνότητα της κάνναβης είναι αντικείμενο περισσότερων ερευνών τα τελευταία χρόνια, λόγω των κλινικών δοκιμών που απαιτούνται πριν την έγκριση παραγωγής και κυκλοφορίας των φαρμακευτικών της προϊόντων. Οι έρευνες εστιάζοντας κυρίως στη δράση της τετρα-υδροκανναβιδόλης, ουσία επικίνδυνη ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες (κάτω των 21 ετών), με επιπτώσεις σε μακροχρόνια συστηματική χρήση, στη μνήμη, στην κρίση, στη συμπεριφορά και στην αντίληψη. Σε άτομα με προδιάθεση για ψυχικά νοσήματα, η τετρα-υδροκανναβιδόλη μπορεί να πυροδοτήσει της έναρξη ή υποτροπή μιας ψυχωσικής συνδρομής.

Αλήθειες και Μύθοι

Η ταξινόμηση της κάνναβης στις παράνομες ουσίες, προκάλεσε μέχρι πρόσφατα, σημαντικούς περιορισμούς στην ιατρική έρευνα, δημιούργησε προκαταλήψεις στις στάσεις και στις συμπεριφορές των πολιτών, επέβαλε κατασταλτικές εθνικές νομοθεσίες, γέμισε τις φυλακές με χρήστες, δέσμευσε σημαντικούς πόρους. Αυτή η πραγματικότητα διχάζει την επιστημονική κοινότητα, παρεμβαίνει στις πολιτικές αποφάσεις και συντηρεί στην επικαιρότητα μια συζήτηση που είναι στο επίκεντρο σε όλες τις πρόσφατες διεθνείς συναντήσεις των αρμοδίων οργάνων (ΟΗΕ, ΠΟΥ κ.λπ.). Τα βασικά ερωτήματα αφορούν στο αν και κατά πόσο η νομιμοποίηση της χρήσης κάνναβης για ιατρική χρήση θα αυξήσει τα ποσοστά της ψυχαγωγικής χρήσης, κυρίως στους νέους. Σύμφωνα και με σχετική έκδοση του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία-EMCDDA (2018), τα σημεία αντιπαράθεσης αφορούν κυρίως:

1. Την αύξηση της ψυχαγωγικής χρήσης.Έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε ενήλικες άνω των 21 ετών έδειξαν, ότι στο διάστημα 2004-2012 που έγιναν οι περισσότερες νομοθετικές ρυθμίσεις για την ιατρική χρήση της κάνναβης σε διάφορες πολιτείες, η χρήση της ψυχαγωγικής κάνναβης ίσως έχει αυξηθεί. (Wen et al., 2015). Όμως, δεν υπήρχαν διαφορές στο συνολικό αριθμό των ενηλίκων χρηστών μεταξύ πολιτειών που επέτρεπαν ή όχι την ιατρική χρήση της κάνναβης. Ωστόσο, οι χρήστες που κατοικούν σε πολιτείες όπου επιτρέπεται η ιατρική χρήση δήλωναν συχνότερη χρήση τις τελευταίες 30 ημέρες, ήταν καθημερινοί χρήστες και ανέφεραν συμπτώματα κατάχρησης/εξάρτησης, συγκριτικά με τα άτομα που ζούσαν σε πολιτείες όπου δεν επιτρεπόταν η ιατρική χρήση. Υπάρχει ανάγκη για περισσότερες έρευνες.
2. Τη χρήση της από νεαρά άτομα.Υπάρχει ανησυχία ότι η νομιμοποίηση της κάνναβης για ιατρική χρήση αυξάνει τη διαθεσιμότητα και σηματοδοτεί μειωμένη επικινδυνότητα, γεγονός που μπορεί να αυξήσει την χρήση της από τα νεαρά άτομα. Εντούτοις, έρευνες σε έφηβους δεν καταγράφουν κάποια διαφορά στα ποσοστά χρήσης από άτομα που κατοικούν σε πολιτείες που έχουν ή δεν έχουν νομιμοποιήσει την ιατρική χρήση της κάνναβης (Ammerman et al., 2015; Cerda et al., 2012; Choo et al., 2014; Harper et al., 2012).
3. Τυχόν θανατηφόρα ατυχήματα σχετιζόμενα με τη χρήση της κάνναβης. Υπάρχουν αντιφατικά αποτελέσματα στις έρευνες σχετικά με τη συσχέτιση ιατρικής χρήσης κάνναβης και θανατηφόρων ατυχημάτων. Έρευνες έχουν βρει θετική συσχέτιση θανατηφόρων ατυχημάτων και χρήσης σε πολιτείες που έχουν νομιμοποιήσει την ιατρική χρήση (Masten and Guenzburger, 2014), ενώ κάποιες άλλες έρευνες όχι (Anderson et al., 2013).
4. Αυτοκτονίες. Και σε αυτό το σημείο οι έρευνες είναι αντιφατικές μεταξύ ερευνητών που αναφέρουν μείωση αυτοκτονιών σε άνδρες ηλικίας 20-30 σε πολιτείες με νομιμοποίηση της ιατρικής χρήσης κάνναβης (Anderson et al. 2014), συγκριτικά με πολιτείες που δεν έχουν σχετική νομοθεσία (Grucza et al., 2015).
5. Υπερδοσολογία χρήσης κάνναβης. Έρευνες για υπερδοσολογία χρήσης κάνναβης από νεαρά άτομα και από προσαγωγές τους στα επείγοντα υπηρεσιών υγείας αναφέρουν ανησυχίες για συνδεόμενα με τη χρήση ατυχήματα (Wang et al., 2016, 2017). Για ασφαλή συμπεράσματα απαιτούνται περισσότερες έρευνες και σχετική σήμανση στα προϊόντα κάνναβης.
6. Την επικινδυνότητα της κάνναβης συγκριτικά με άλλες ψυχοδραστικές ουσίες. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, η ηρωίνη, το κάπνισμα και το αλκοόλ κατέχουν υψηλότερη θέση ως προς την επικινδυνότητά τους συγκριτικά με την κάνναβη. Εξάλλου, το αλκοόλ είναι η πρώτη αιτία θανάτου νεαρών ατόμων, λόγω των ατυχημάτων που συνεπάγεται η χρήση του.

Πέρα όμως από τις μέχρι τώρα διαπιστώσεις, πολλά ερωτήματα χρήζουν περαιτέρω έρευνας και διεθνών ή εθνικών ρυθμίσεων, προκειμένου να διασφαλισθεί η υγεία και η ασφάλεια των πολιτών. Οι απαντήσεις αυτές πρέπει να βασίζονται σε ερευνητικά δεδομένα, όχι σε προκαταλήψεις και κυρίως δεν θα πρέπει να οδηγούν σε διακριτική μεταχείριση των πολιτών ανάλογα με τη χώρα που ζουν.

Σήμερα, σε πολλές χώρες, όπως και στην Ελλάδα, δεν κυκλοφορούν εγκεκριμένα φαρμακευτικά προϊόντα κάνναβης. Υπάρχει, όμως, μεγάλη ποικιλία άλλων σκευασμάτων με αδιευκρίνιστες ενδείξεις, περιεκτικότητα ουσιών και τρόπο χρήσης. Η αρρύθμιστη αγορά οδηγεί σε σύγχυση μεταξύ των καταναλωτών, με αποτέλεσμα η χρήση ή μη των προϊόντων κάνναβης να επαφίεται στην ατομική απόφαση, χωρίς ιατρική ένδειξη και παρακολούθηση. Επιπλέον, ο καταναλωτής συχνά δεν ξέρει τι ακριβώς χρησιμοποιεί και σε τι δοσολογία.

Έχουμε άμεση ανάγκη από κατευθυντήριες οδηγίες ως προς τα κάτωθι:

1. Για ποια νοσήματα θα επιτρέπεται η ιατρική χρήση κάνναβης. Θα εγκρίνεται για τη θεραπεία συγκεκριμένων ασθενειών ή σε κάθε κατάσταση για την οποία οι ασθενείς δηλώνουν βελτίωση; Θα είναι θεραπεία πρώτης επιλογής ή θα χρησιμοποιείται εκεί όπου οι άλλες θεραπείες έχουν περιορισμένα αποτελέσματα;
2. Το είδος φαρμακευτικών προϊόντων και σκευασμάτων κάνναβης. Πρέπει να υπάρξει ρύθμιση της αγοράς και να τεθούν προϋποθέσεις ασφάλειας, ποιότητας και αποτελεσματικότητας πριν την έγκριση κυκλοφορίας κάθε σκευάσματος. Επιπλέον, η διάθεση άλλων σκευασμάτων κάνναβης (ελαίων, διατροφικών προϊόντων) θα πρέπει να γίνεται με υποχρεωτική αναγραφή των συστατικών τους (ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία).
3. Τον τρόπο χορήγησης των φαρμακευτικών ή άλλων σκευασμάτων (χάπια, κάψουλες, λάδι, εισπνεόμενα, κάπνισμα).
4. Τη διαδικασία προμήθειας των προϊόντων. Θα γίνεται με ή χωρίς συνταγογράφηση; Αν χρειάζεται συνταγογράφηση, ποιος έχει το δικαίωμα και πώς θα αντιμετωπισθεί η επιφυλακτικότητα των ιατρών (ηθικοί ή νομικοί λόγοι) ή ο προβληματισμός τους για τις κλινικές ενδείξεις, τη δοσολογία κ.λπ. Θα υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη των φαρμάκων στις περιπτώσεις ιατρικής χρήσης κάνναβης;
5. Ποια θα πρέπει είναι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της καλλιέργειας, της παραγωγής και της διανομής της κάνναβης για ιατρική χρήση; Θα μπορούν οι ασθενείς να καλλιεργούν ποσότητα για προσωπική τους ιατρική χρήση; Η διανομή της θα γίνεται από τα φαρμακεία ή από άλλα κανάλια;
6. Ποια θα είναι η διαδικασία φαρμακο-επαγρύπνησης και συλλογής στοιχείων;
7. Θα επενδυθούν πόροι για αξιόπιστες μακροχρόνιες έρευνες και για συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης ασθενών;
8. Πώς θα αντιμετωπισθεί η διακρατική μετακίνηση ασθενών ή και πολιτών μεταξύ κρατών με διαφορετικές νομοθεσίες για την ιατρική ή την ψυχαγωγική κάνναβη;

Η συζήτηση για την ιατρική χρήση της κάνναβης είναι πράγματι επίκαιρη, πολύπλοκη και επείγουσα. Σε αντίθετη περίπτωση, ισχύει απόλυτα η δήλωση του Κόφι Ανάν, πρώην γ.γ. του ΟΗΕ, μέλους της Παγκόσμιας Επιτροπής για την Πολιτική των Ναρκωτικών: «Πιστεύω ότι τα ναρκωτικά έχουν καταστρέψει πολλές ζωές, αλλά οι εσφαλμένες πολιτικές έχουν καταστρέψει πολύ περισσότερες».

* Η Δρ Μένη Μαλλιώρη έχει διατελέσει Σύμβουλος Τμήματος Ψυχικής Υγείας του ΠΟΥ, πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, Ευρωβουλευτής, αντιπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), αντιπρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ, Μέλος του δ.δ. του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης ναρκωτικών και τοξικομανίας (EMCDDA), μόνιμη αντιπρόσωπος στην Ομάδα Pompidou του Συμβουλίου της Ευρώπης, Εθνική Εκπρόσωπος για τα ναρκωτικά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Έχει περισσότερες από 200 δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα, ιατρικά περιοδικά και συναφείς εκδόσεις.

Διαβάστε επίσης / Γλυκαντικά από το φυτό Στέβια