Είναι γεγονός ότι το μέγεθος της μερίδας των τροφίμων τις τελευταίες δεκαετίες (ακόμη και των σκευών και των πιάτων) αυξάνει διαρκώς, φαινόμενο που μοιάζει να πηγαίνει «χέρι- χέρι» με τα αυξανόμενα ποσοστά παχυσαρκίας. Πώς θα μπορούσαμε να βάλουμε «φρένο» σε αυτήν την κατάσταση και να εκπαιδεύσουμε εκ νέου τους καταναλωτές στο σωστό μέγεθος των μερίδων; 

Στοιχεία από το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων και το Παγκόσμιο Ταμείο Έρευνας του Καρκίνου δείχνουν ότι από το 1993 έως σήμερα, η μέση μερίδα της παραδοσιακής βρετανικής κρεατόπιτας (steak & kidney pie) έχει αυξηθεί κατά 50% και η μέση μερίδα του κοτόπουλου με κάρι και ρύζι, έως και κατά 52%. Ακόμη και η φέτα του ψωμιού έχει αυξηθεί κατά 11%. Αυτά τα αυξημένα μεγέθη οδηγούν –μοιραία- σε αύξηση της κατανάλωσης τροφής.

Mελέτες όμως δείχνουν ότι το αυξημένο μέγεθος της μερίδας φαγητού, τα μεγάλα πιάτα, καθώς και οι μεγάλες συσκευασίες μπορεί να οδηγήσουν σε υπερκατανάλωση  φαγητού, γεγονός που συνδέεται με την πρόσληψη βάρους.

Βέβαια, στο τέλος της ημέρας, αυτό που έχει σημασία είναι η συνολική ποσότητα των θερμίδων που προσλαμβάνουμε και όχι μόνο το μέγεθος της μερίδας- για παράδειγμα, το βάρος ενός ανθρώπου δύσκολα θα επηρεαστεί αν τρώει μεγάλες μερίδες λαχανικών, ωστόσο θα επηρεαστεί σημαντικά, αν τρώει μεγάλες μερίδες φαγητού σε εστιατόρια ή ταχυφαγεία.

To «αχόρταγο μάτι μας»

Ένα ιδίωμα λέει ότι «τα μάτια μας είναι πιο μεγάλα από το στομάχι μας». Όλα ξεκινούν λοιπόν από το «αχόρταγο μάτι» μας, που μας οδηγεί να σερβίρουμε και να καταναλώνουμε μεγαλύτερη ποσότητα τροφής από εκείνη που θέλουμε πραγματικά, αλλά και τη συχνή παρανόηση ότι μια συσκευασία αντιστοιχεί σε μία μερίδα. Μπορεί δηλαδή να θεωρήσουμε ότι ένα σακουλάκι πατατάκια ισούται με την ποσότητα που μας αναλογεί, ενώ ουσιαστικά μια μερίδα πατατάκια αντιστοιχεί σε μια χούφτα.

Καθώς έχουμε την τάση να γεμίζουμε μπολ και πιάτα μέχρι το χείλος και να καταναλώνουμε έως και το τελευταίο ψίχουλο, ερευνητές του Κέιμπριτζ έχουν επισημάνει ότι μειώνοντας απλώς και μόνο το μέγεθος του πιάτου μας, η ενεργειακή μας πρόσληψη μπορεί να μειωθεί κατά περίπου 159 θερμίδες/ ημέρα. Μάλιστα επισημαίνουν, ότι το μέγεθος της μερίδας και των σκευών θα πρέπει να φτάσει στα επίπεδα που ήταν τη δεκαετία του 1950, προκειμένου να αναστραφεί η τρέχουσα τάση της παχυσαρκίας.

Με μικρότερες συσκευασίες τροφίμων στα σούπερ μάρκετ και στα κυλικεία, με μικρότερα μπουκάλια ή ποτήρια στα μπαρ και μικρότερες μερίδες στα εστιατόρια, η συνολική πρόσληψη θερμίδων υπολογίζεται ότι θα μπορούσε να μειωθεί έως και κατά 16%.

Ο ρόλος της βιομηχανίας

Απέναντι στην ολοένα και διογκούμενη επιδημία της παχυσαρκίας, η βιομηχανία τροφίμων έχει δεσμευθεί να βοηθήσει και να εκπαιδεύσει τον κόσμο στο να κάνει πιο ισορροπημένες επιλογές. Έτσι, παρέχει σαφείς διατροφικές πληροφορίες στην ετικέτα, τους πίνακες διατροφικής επισήμανσης και τα λεγόμενα GDA’s, τα οποία αναφέρουν την περιεκτικότητα διάφορων συστατικών (θερμίδες, λιπαρά, σάκχαρα, νάτριο κ.ά.) τόσο στα 100 g όσο και στη  μερίδα, ενώ γίνεται επιπλέον αναφορά στον αριθμό των μερίδων που περιέχονται στη συσκευασία.

Επίσης, προωθούνται ολοένα και περισσότερο οι ατομικές συσκευασίες. Είναι όμως οι μικρές συσκευασίες, π.χ. των 100 γραμμαρίων, αρκετές να αναχαιτίσουν τη σύγχρονη επιδημία της παχυσαρκίας; Νέα έρευνα δείχνει ότι δεν αρκούν. Αναζητούνται έτσι, ακόμη πιο δραστικές λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως αλλαγή στην τιμολόγηση των τροφίμων, ακόμη και κυρώσεις για τις βιομηχανίες που προσφέρουν υπερμεγέθεις συσκευασίες, σημειώνει η Τερέζα Μαρτό και οι συνεργάτες της, από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, σε μελέτη που δημοσίευσαν στο περιοδικό British Medical Journal.

Ωστόσο, η απόσυρση των μεγάλων συσκευασιών δεν είναι βέβαιο ότι θα λύσει το πρόβλημα. Οι μεγάλες συσκευασίες, εκτός από την εξασφάλιση ορισμένης ποσότητας τροφής, εξυπηρετούν κι άλλους παράγοντες, όπως π.χ. την οικονομία και την οργάνωση του νοικοκυριού.  Για παράδειγμα, μια οικογένεια με πάνω από 4 μέλη θα προτιμήσει συσκευασίες που περιέχουν περισσότερες μερίδες, χωρίς αυτό να σχετίζεται με την υπερκατανάλωση τροφής.

Πριν φτάσει λοιπόν κανείς στα παραπάνω -ακραία- μέτρα, το «κλειδί» είναι η εκπαίδευση των καταναλωτών, ώστε να μάθουν να λειτουργούν βάσει μερίδας. Το πρόβλημα δηλαδή, δεν είναι οι συσκευασίες, αλλά η συμπεριφορά των καταναλωτών.

Θα πρέπει να μάθουμε να διαβάζουμε και να ερμηνεύουμε σωστά τις ετικέτες τροφίμων. Επιπλέον, θα πρέπει, αναγνωρίζοντας τις προσωπικές μας διατροφικές ανάγκες, να μάθουμε να υπολογίζουμε τι σημαίνει μερίδα, ποιο είναι το ιδανικό μέγεθος μερίδας για τον καθέναν από εμάς, καθώς και σε τι ποσότητα και συχνότητα μπορούμε να εντάξουμε το κάθε τρόφιμο στη διατροφή μας.

Ο ρόλος της Πολιτείας

Και η Πολιτεία καλείται να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτό- οι αρμόδιοι φορείς υγείας (εθνικοί και διεθνείς) θα πρέπει να συνεχίσουν να δουλεύουν προς την κατεύθυνση του ελέγχου των μερίδων, αλλά  κυρίως να στοχεύσουν στη σωστή διατροφική ενημέρωση του κόσμου.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε διάφορες ηλικιακές ομάδες, ξεκινώντας από τα σχολεία και βοηθώντας τους καταναλωτές να διαμορφώσουν μια σωστή διατροφική συμπεριφορά.

Τι μπορεί να αλλάξει;

Οι ερευνητές του Κέιμπριτζ προτείνουν μια σειρά από αλλαγές, με στόχο τη μείωση της παχυσαρκίας:

Μικρότερα μεγέθη σε μερίδες και σκεύη.

Νέα, μικρότερα μεγέθη μερίδων- Απόσυρση των συσκευασιών jumbo.

Τοποθέτηση των μεγαλύτερων μερίδων σε λιγότερο εμφανή σημεία.

Νέος σχεδιασμός στις συσκευασίες, όπου θα διαχωρίζεται εμφανώς η μερίδα. Πλέον, στο πακέτο με τα μπισκότα, κάθε μερίδα θα είναι τυλιγμένη ξεχωριστά.

Περιορισμός των προωθητικών ενεργειών (π.χ. μεγαλύτερη ποσότητα με μόλις 0,20 ευρώ ή 50% επιπλέον προϊόν free).